Hücrenin temel yapılarından birisi olan hücre çekirdeği özellikleri ve hücre çekirdeğinin işlevleri, özellikleri hakkında bilgiler.
Hücre Çekirdeğinin Özellikleri Nelerdir?
Monera ve insan alyuvarları dışında bütün hayvan ve bitki hücrelerinde bulunur. Bazı hücrelerde birden fazla bulunur. Çekirdek hücrenin bütün biyolojik olaylarını kontrol eder. Bütün hayat faaliyetlerini yönetir. Canlının kalıtım maddesini de kontrol eder. Çekirdeği kısımları:
1- Çekirdek zarı: (Çift katlıdır. Hücre zarı yapısındadır.)
2- Çekirdek sıvısı (Karyoplazma): Stoplazmaya benzer.
3- Çekirdekler
4- Kromozomlar.
► ÇEKİRDEK:
Bölünme sırasında kaybolur. Yapısı ribonükleoproteindir. Hücrenin büyümesini kontrol eder. Protein sentezinde önemli rolü vardır.
► KROMOZOMLAR:
Hücre çekirdeğinin kahtsal materyali kromatindir. Kromatin DNA, proteinler ve RNA’ (Ribonükleik asit) dan meydana gelir. Bölünme öncesindeki hücrenin çekirdeğinde kromozomlar iplik yumağı gibi dağınık haldedir. Bunlara kromatin ağı denir.
Hücre bölünmesi sırasında kromatin iplikleri sipiralleşmek kısalır kalınlaşıp ve kromozomu meydana getirirler. Kromozomlar bölünme sırasında boyandığı zaman ışık mikroskobunda kolaylıkla görülür. Kromozomların en önemli görevi, kalıtım birimi olan genleri taşır. Kromozomların şekli büyüklüğü ve sayısı tür için sabittir. Her türün kendine özgü kromozon sayısı vardır. Bağırsak solucanı:2, Domates:24, İnsan:46, Buğday:42, Bir eğrelti otunda 500
Kromozomlar, Sentromerlerinden iğ ipliklerine bağlanırlar. Bu şekilde kromozomlar hücrenin kutuplarına taşınırlar. Eşeyli üreyen türlerde kromozom çiftler biri anadan diğeri babadan gelir. Bu kromozom çiftlerine “Homolog Kromozom” denir. Çiftin üyeleri şekili ve büyüklük bakımından birbirine benzerler. Homolog kromozomların karşılıklı bölgelerinde (lokus) bir karakter üzerine zıt veya aynı yönde etki eden genler vardır.
Bir canlının vücut hücrelerinin taşıdığı kromozom sayısı mitoz bölünme ile korunur. Bu sayı (2N) ile gösterilir. Kromozom sayısı (2N) olan hücrelere diploid hücreler denir.
Bir canlının eşey hücrelerinin taşıdığı kromozom sayısı ise vücut hücrelerinin yarısı olup (N) ile gösterilir. Bu hücrelere de monoploid veya haploid hücreler denir.
► Hücre Çeperi:
Bitki hücrelerinde yağ ve proteinden oluşan hücre zarının üzerinde selüloz maddesinin birikmesi ile çeper veya hücre duvarı teşekkül eder. Bazı bitkilerin yaşadığı çevreye göre çeper üzerinde kütin, suberin, lignin kalsiyum ve silisyum gibi maddeler birikerek çeperin farklılaşmasına neden olurlar. Çeper üzerinde madde alışverişini sağlayan geçitler vardır.
► Plastidler:
Yalnız bitkilerin hücrelerinde bulunur. Besin maddesi sentezleme, depolama ve değişik renklerin oluşumunu sağlarlar.
► Kloroplastlar:
Bitkilerin yaprak ve genç gövdelerinde hücrelerde bulunur. Yeşil renk maddesi taşırlar. Algde kloroplastlar büyük, sayıları az ve şekilleri değişiktir. Yüksek yapılı bitkilerin her hücresinde 20-100 kloroplast bulunabilir. Hücrede bölünme yeteneğinde olan bir orga-nel de kloroplastlardır. Hücrenin kontrolü altında bölünebilir. Klaroplastlar fotosentez yaparak besin ve oksijen üretirler.
► Kromoplastlar:
Renkli plastidlerdir. Karoten (turuncu) ksantofil (sarı) ve likopin (kırmızı) gibi boya maddelerini taşırlar. Bitkilerin çiçek meyve tohumlarının özel renklerini verirler.
► Lökoplastlar:
Renksiz plastidlerdir. Işık altında yeşil renkli kroloplastlara dönüşebilirler. Bitkinin kök, toprakaltı gövdesi ve tohumları gibi depo organlarında bulunurlar.
