İslami devir Türk edebiyatının özellikleri, verilen ilk eserler nelerdir, hakkında bilgi.
Türkler, 920 yılında Karahanlı Hükümdarı Saltuk Buğra Han’ın İslamiyeti resmen kabul etmesiyle, kitleler halinde müslüman olup, ilk İslami Türk devletini kurdular.
İslamiyetin, Türk dünyasında benimsenmesiyle Türk dilinin değişikliğe uğrayarak Doğu ve Batı Türkleri arasında şive farkları doğmuştur.
İslam dinini her yönüyle kabul eden Türkler arasında, İslam kültür ve medeniyetinin etkisinde yeni bir edebiyat meydana geldi.
İslamiyetten önceki Türk edebiyatının da bazı değişikliklerle daha sonra devam ettiğini göreceğiz.
Türk dili ve edebiyatı üzerinde Arapça ve Farsça’nın etkisi duyulmaya başlandı. Arap, Fars ve Türk edebiyatları arasında ortak bir edebiyat ve sanat anlayışı oluştu.
İslam dininin kabulünden sonra yazılan başlıca eserlerimiz şunlardır:
1. Kutadgu Bilig: İslamî Devir Türk Edebiyatının ilk eseridir. Yusuf Has Hacib 1070 yılında Karahanlılar zamanında yazmıştır. Hakaniye (Karahanlı) Türkçesi ile yazılan eser “mutluluk veren bilgi” anlamına gelir.
Kutadgu Bilig fert ve devlet olarak mesut olmanın yollarını gösteren öğretici bir eserdir. Nasihatname ve siyasetname mahiyetindedir.
Dil ve kültür tarihi bakımından önemli olan eser aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
Genellikle mesnevi biçimiyle yazılan eser 6500 beyit kadardır. ESER HAKKINDA DETAYLI BİLGİ
2. Divanü Lügati’t Türk: Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072 yılında yazılan eser, bir sözlüktür. Eserin adı “Türk dilinin toplu sözlüğü” anlamına gelmektedir. Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılmıştır. Türkçenin de Arapça kadar zengin olduğu anlatılmaya çalışılmıştır.
Sözcükler Türkçe, anlamları ise Arapça olarak yazılmıştır.
Eserin önemli bir yanı da İslamiyetten önceki Türk edebiyatı örneklerini vermiş olmasıdır. 7500 kadar sözcüğü içinde bulunduran eser Türk dili, edebiyatı, kültürü ve folkloru bakımından önemlidir. ESER HAKKINDA DETAYLI BİLGİ
3. Atabetü’l-Hakayık: 12. yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır. “Gerçeklerin eşiği” anlamına gelmektedir. Beyit ve dörtlük birimiyle ve aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
Dini ve ahlaki öğütler veren didaktik bir eserdir.
4. Divan-ı Hikmet: 12. yüzyılda Doğu Türkistan’da Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır. Eser, tasavvufi Türk edebiyatının ilk örneklerini vermektedir. Ahmet Yesevi‘nin Hikmet’leri öğretici mahiyette manzumelerdir. Hikmetler dörtlük birimiyle ve daha çok 12’lik hece ölçüsüyle yazılmıştır. Şiirler Yesevi tarikatının özelliklerini taşımaktadır. Eser, halk diliyle yazılmıştır.
