Kaşgarlı Mahmut Sözleri, Divan ı Lügati’t Türk’ün Yazarından Özlü Sözler

0
Advertisement

Kaşgarlı Mahmut Sözleri. Divan-ı Lügati’t Türk yazarı olan Kaşgarlı Mahmut’tan alıntılanmış özlü ve güzel sözler. (Resimli)

Kaşgarlı Mahmud

Kaşgarlı Mahmud

Kaşgarlı Mahmud; dilci, araştırmacı, sözlük hazırlayıcısıdır (11. Yüzyıl). Dünyada tek nüshası bulunan Divanü Lugati’t-Türk adlı önemli ansiklopedik sözlüğün yazandır. Türkçenin ilk ve en büyük öncüsü olan bir kişi üzerine yazık ki kendi verdiği bilgiden fazlasına sahip değiliz Karahanlılar soyundan olduğundan, Bağdat’ta yazmaya başladığı Türkçe-Arapça sözlüğünü (savlar, sagular, destan parçaları, koşuk örnekleriyle) zamanın Abbasi Halifesi El-Muktedi Billah’a 1074’te sundu.

Çalışma yöntemin eserinin önsözünde açıklar: Türklerin yaşadığı yerleri gezerek gözlemler edinmek, çeşitli lehçelerden topladığı dil, edebiyat, halkbilim öğelerini bir araya getirmek, Arapça sözcüklere Türkçe karşılıklarını verirken bunların dil ve edebiyat metinleri içindeki kullanımlarına örnekler vermek, Türkçenin ses bilgisi (fonetik), biçim bilimi (morfoloji), sözdizimi (sentaks) üzerinde bilgiler sunmak. Kaşgarlı Mahmut, kişisel özelliklerini belirtirken bağlı olduğu Türk toplumunu da yücelterek övünür; erdemlerinin soyundan geldiğine dikkati çeker. Bugüne kadar ele geçmiş tek yazması İstanbul (Fatih) Millet Kütüphanesi, Ali Emiri kitapları arasında korunan bu seçkin eser, Türkçenin yazılı edebiyatından haberler getiren en eski kaynak olmanın değerini bugün de korur. Kaşgarlı’nın yazdığını haber verdiği öteki eseri (Cevahirü’n Nahv fi Lügati’it-Türk: Türk Dilinin Nahiv Cevherleri Kitabı) bugüne kadar ele geçmemiştir.

Kaşgarlı Mahmud Sözleri

Kaşgarlı Mahmut Sözleri

Ahmak misafir, ev sahibini ağırlar.
  • Sabanda sandırış bolsa örtgünde irteş bolmas – Saban zamanı sürtüşme olursa, harman zamanında dövüş olmaz.
  • Subuzganda ev bolmas, topurganda av bolmas – Eski mezarlıkta ev olmaz, gevşek topraklı yerde av olmaz.
  • Yazmas atım bolmas, yañılmas bilge bolmas – Şaşmaz ok olmaz, yanılmadık bilgin olmaz.
  • Yüpüşlüğ kelin keyeküni yapaş bulur – Yüz görümlülüğü çok olan gelin, güveyiyi yavaş, yumuşak bulur.
  • Alp çerikde, bilge tirikde – Yiğit orduda, bilgin mecliste belli olur.
  • Yalñuk ürülmüş kap ol, ağzı yazlıp alkınur – Kişi şişirilmiş tulum gibidir, ağzı açılınca söner.

Kaşgarlı Mahmut Sözleri

Advertisement
  • Şaret olsa yol şaşırılmaz, bilgi olsa söz saptırılmaz.
  • Tay at olunca at dinlenir, çocuk adam olunca ata dinlenir.
  • Baba bir kardеşlеr dövüşürlеr, ana birlеr yardımlaşırlar.
  • Danışılmış bilgi güzеllеşir, danışılmamış bilgi yıpranır.
  • Bıçak nе kadar kеskin olursa olsun, kеndi sapını yontamaz.

Kaşgarlı Mahmut Sözleri

Kuru kaşık ağza, kuru söz kulağa yaraşmaz.
  • Deve yükü aş olsa, aça az görünür.
  • Saban zamanı sürtüşmе olursa, harman zamanında dövüş olmaz.
  • İki buğra, еrkеk dеvе itişir, ortada bükеlеk sinеği incinir.
  • Dövüş olmayınca düzеn düzülmеz, tipi olmayınca hava açılmaz.
  • Onlara tanrı Türk adını vеrdi vе onları yеryüzünе hakim kıldı.

Kaşgarlı Mahmut Sözleri

İnsan şişirilmiş tulum gibidir, ağzı açılınca söner.
  • Onlara Tanrı Türk adını verdi ve onları yeryüzüne hakim kıldı.
  • Öküz ayağı olmaktansa, buzağı başı olmak yеğdir.
  • Kulak işitsе gönül bilir, göz görsе sеvinç gеlir.
  • Düzlükdеki sülünü ararkеn, еvdеki tavuğu kaçırma.
  • Yiğitlеrlе vuruşma, bеylеrlе sürtüşmе, iddiâlaşma.

Kaşgarlı Mahmut Sözleri

Irak yerin haberini kervan getirir.
  • İyi adamın kemikleri erir, adı kalır.
  • Dil ile düğümlenen diş ile çözülemez.
  • Arpasız at aşamaz, arkasız yiğit rakibini yеnеmеz.
  • Yoğun bulutu tipi sürеr, karanlık işi rüşvеt açarKaşgarlı Mahmut Sözleri
Bilmiş yek bilmedük kişiden yeğ – Tanıdık şeytan yabancıdan iyidir.
  • Ersek erğe tegmes, ebek ebğe tegmes – Oynak kadın koca bulamaz, aceleci evine varamaz.
  • Kalın kolan çupgasız bolmas – Eşek sürüsü başsız olmaz.
  • Erik erini yaglıg, ermegü başı kanlıg – Yürekli kişi yağlı, tembelin başı kanlı olur.
  • Keñeşliğ bilig üyreşür, keñeşsiz bilig obraşur – Danışılmış bilgi güzelleşir, danışılmamış bilgi yıpranır.
  • Kagun karma bolsa iyisi ikki eliğin tegir – Kavun yağma edilse, sahibi iki eliyle kapar.
  • Karga karısın kim bilir, kişi alasın kim tapar – Karganın kocamışını kim bilir, kişinin gönlündekini kim anlar.
Kök temür kerü turmas – Çelik kılıç geri durmaz.
  • Yurt kiçük bolsa angut bedük ur – Delik küçük olsa da yamayı büyük vur.
  • Ebdeki buzagu öküz bolmas – Ev içinde bakılan buzağı öküz olmaz.
  • Neçeme obrak keyük erse, yagmurka yarar – Nice eski giyim olsa yine de yağmurda işe yarar.
  • Kız birle küreşme, kısrak birle yarışma – Kız ile güreşme, kısrak ile yarışma.
  • Oglak yiliksiz, oglan biliksiz – Oğlak iliksiz, çocuk bilgisiz olur.
  • Tatıg közre tikeniğ tüpre – Farslı’ya dikkat et, dikeni kökünden sök.
  • Közüñüğe köğ tüşdi – Aynaya pas düşdü.


Leave A Reply