Osmanlı İmparatorluğundan XVIII. yüzyılda 12 sene boyunca yaşanmış meşhur Lale Devri ile ilgili genel bilgilerin kısaca verildiği yazımız.
Lâle Devri (1718-1730)
Hükümdar: III. Ahmet
Sadrazam: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa
Lale Devri, 1718 Pasarofça Antlaşması‘yla başlayan ve 1730 Patrona Halil İsyanı’yla sona eren dönemdir. Bu dönemde Avrupa İle savaş yapılmamıştır. Osmanlı tarihindeki uzun bir barış dönemidir.
Bu dönemde İstanbul’da saraylar, köşkler, park ve lâle bahçeleri yapılmıştır.
Bu dönem sanatçıları minyatür ve ebrularında lâle figürü kullandıkları için daha sonra bu döneme Lâle Devri adı verilmiştir.
Bu dönemde yapılan sosyal ve kültürel yenilikler zevk ve eğlencenin gölgesinde kalmıştır.
III. Ahmet ve sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın lüks yaşamı ve devlet imkanlarını sadrazam ve çevresinin kullanması tepki çekmiştir. Çıkan isyan sonucu III. Ahmet tahttan indirilmiş, sadrazam da öldürülmüştür.
Bu dönemde;
► Avrupa’nın önemli başkentlerine geçici elçiler gönderildi. (Viyana, Paris gibi)
► İlk Türk matbaası kuruldu. Sait Efendi ve ibrahim Müteferrika tarafından Şeyhülislam’dan fetva alınarak kuruldu. Matbaada daha çok tarih, tıp, coğrafya ve astronomi gibi eserler basılmıştır. İlk basılan eser bir Arapça sözlüktür (Vankulu)’tür.
► Yalova’da bir kağıt fabrikası kuruldu.
► İstanbul ve Selanik’te kumaş fabrikası kuruldu.
► İznik ve Kütahya’da çini imalathaneleri açıldı (Yerli malı kullanımı teşvik için).
► İstabul’da çıkan yangınları önlemek için Yeniçerilerden tulumbacılar adlı itfaiye teşkilatı oluşturuldu.
► Çiçek hastalığını önlemek için çiçek aşısı geliştirildi.
► İstanbul’un birçok yerinde kütüphaneler açıldı. Doğu ve Batı klasikleri Türkçeye tercüme edildi.
► Sivil mimari gelişti, istanbul’da köşkler, kasırlar ve yalılar yapıldı. Sivil mimari, devlet hizmetinden ziyade daha çok sanat ve estetik amaçlı yapılan eserlerdir.
► Resim, minyatür ve divan edebiyatı çok gelişmiştir. (Levni dönemin en önemli minyatür ustalarından-dır.)
Lâle Devri’nin Sonu
Bu dönemde Doğu’da İran Savaşlarının devam etmesi Osmanlı ekonomisini olumsuz yönde etkiledi.
Ayrıca İstanbul’da yiyecek ve gıda sıkıntısı baş gösterdi. Yöneticilerin bu duruma kayıtsız kalması ve çözüm üretmemesi halkın tepkisini çekti.
Patrona Halil’in çıkardığı isyan kısa sürede İstanbul’a yayıldı. Yönetimden memnun olmayan Yeniçeriler, ulema sınıfı (medrese hocaları) ve halkın desteğiyle kısa sürede büyüdü. III. Ahmet’in tahttan indirilmesi, sadrazam dahi birçok yöneticilerin cezalandırılmasıyla bu dönem son buldu.
Kaynak – 2
LALE DEVRÎ (1718 – 1730)
Bu devir Osmanlı tarihinde bir zevk ve eğlence devri olarak bilinir. Gerçekten de gerek yöneticiler, gerekse halk, uzun süren savaşların ve acı yenilgilerin verdiği huzursuzluğu unutmak için bir zevk ve eğlence dünyasına dalmıştır.
Bu devirde İstanbul’un her tarafında saraylar, köşkler, çeşmeler, park ve bahçeler yapılmış; Kağıthane Deresi’nin iki tarafı nefis bahçeler ve köşklerle süslenerek bir eğlence yeri haline getirilmiş ve adına da Sâdâbat denilmiştir.
Paris’ten getirilen saray resimleri model alınarak yeni yapılar oluşturulmuştur. Bu devirde, Fransa kralı ile çevresindekilerin yaşantılarını taklit etme çabası dikkati çeker. Çok süslü bahçelerin yapıldığı ve özellikle lale çiçeğinin çok yetiştirildiği, çok değer kazandığı ve bir sembol haline geldiği bu devirde aynı zamanda bir çok yenilikler de gerçekleştirildi.
Bu yeniliklerin en önemlisi, ilk matbaanın kurulmasıdır. Patrona Halil isyanı sonrası sadrazam Damat İbrahim paşanın öldürülmesi ile bu devri sona ermiştir.
