Oksitler nelerdir? Oksitlerin kimyasal özellikleri nelerdir? Oksitler nasıl elde edilir? Oksitler hakkında genel bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Oksitler
Oksitler; oksijenin kendisinden daha az elektronegatif bir elementle ya da bir kökle birleşmesinden oluşan maddedir. Flüor dışındaki tüm elementler karşısında oksijen, sürekli olarak negatif yükseltgenme derecesinde bulunur. Ancak flüorla oluşturduğu bileşiklerde oksijenin yükseltgenme derecesi +1 ya da +2’dir. Oksijenin -1 yükseltgenme derecesinde bulunduğu bileşiklere peroksit, -1/2 yükseltgenme derecesinde bulunduğu bileşikleriyse süperoksit denir. Oksijen bu istisnalar dışında sürekli olarak -2 yükseltgenme derecesinde bulunur. Basit oksitlerin arasında su, ametal oksitler ve çoğunluğu işletilen maden cevherlerini oluşturan maden oksitler sayılabilir.
Kök oksitlerin başlıcaları ise bir alkol ya da bir fenolün su kaybetmesiyle oluşan eter oksitlerdir. Oksitler sulu çözeltideki davranışları göz önüne alınarak sınıflandırılabilir, 1-Kimi oksitler bu durumda asit özellikleri gösterirler. Asit anhidriti de denilen bu oksitler özellikle SO3 N2 O5 gibi ametal oksitleridir. 2- Kimi oksitler baz özellikleri taşırlar. Asitlerle birleşerek tuzlan veren bu oksitlere baz oksitler adı verilir ve bu olayda oksijenle birleşen element kesinlikle bir madendir. Baz oksitler genellikle oksijen açısından en fakir olan oksitlerdir. 3-Yansız oksitler, bunlar su, azot (1) oksit, karbon monoksit gibi anhidrit olmayan ametal oksitlerdir. Ne bazlarla ne de asitlerle birleşirler. 4-Anfoter oksitler, duruma göre asit duruma göre baz oksit rolü üstlenirler. Bunlara örnek olarak alümin, çinko oksit verilebilir. 5-Karmaşık oksitler, aynı maddenin asit oksidiyle baz oksidinin birleşmesiyle oluşan tuzlar olarak kabul edilen oksitlerdir. Bu yüzden tuz oksitler olarak da bilinirler. 6-Son olarak sayılan bu özelliklerden hiçbirini barındırmayan oksitlere de derişik oksitler de denilir.
Oksitlerin çoğu doğal halde bulunur. Geriye kalanlar ise oksitlenecek madde, havada yada arı oksijende yakılarak elde edilebilir. Özellikle yüksek sıcaklıkta çok tepkin bir gaz olan oksijen molekülünün kararlılığından dolayı tepkimeler çoğunlukla yavaş olur. Oksitler hidrojen, karbon ve karbon monoksit tarafından indirgenirler. Belirli bir elementin oksidi bu elementten daha kolay yükseltgenen bir başka metal aracılığıyla indirgenebilir. Oksitler birçok önemli mineralin bilişiğine girerler. Kısa dalga uzunluklarına olan saydamlıklarından ötürü optikte oksitlerden yararlanılır. Alüminyumun bazı asitleri, yakut, safir gibi değerli taşlardır. CaO ve MgO ateşe dayanıklı madde olarak iç kaplamalarına katılır. Kurşunun minyumu (Pb3O4) boyacılıkta pas önleyici olarak kullanılır. Çinko ve magnezyum oksitler eczacılıkta kullanılarak bazı ilaçların bileşimine girerler. Birçok endüstri kolunda ara madde olarak kullanılan oksitlerden özellikle camların ve minelerin hazırlanmasından yararlanılır. Karbonun oksitleri de demir endüstrisinin temel bileşiklerinden biridir.
