Öndeyiş ve Sondeyiş Nedir? Prolog ve epilog nedir? Öndeyiş ve Sondeyiş özellikleri, örnekleri, Öndeyiş ve Sondeyiş hakkında bilgi.
Kaynak : pixabay.com
Öndeyiş ve Sondeyiş; prolog ve epilog olarak da bilinir, başta manzum oyun türünde olmak üzere, edebi bir yapıtın girişine ve sonuna eklenen parçalardır. Eski Yunan’da prologos günümüzdeki öndeyişten daha büyük bir önem taşıyor ve açıklayıcı nitelikte bir ilk perde işlevi görüyordu. Bir oyun karakteri (genellikle bir tanrı) sahneye çıkıyor ve başlayacak oyundaki eylemin öncesini, çoğunlukla bir felaket çevresinde gelişen olayları anlatıyordu. Plautus’un en güzel şiirlerinden bazılarının yer aldığı Rudens’te (Urgan) olduğu gibi, Latin tiyatrosunda öndeyişler daha incelikli ve ayrıntılı yazılıyordu.
İngiltere’de gizem oyunları ve mucize oyunları bir hitabeyle başlardı. Thomas Sackville, ilk İngilizce trajedi olan Gorboduc (1561) için öndeyiş olarak pantomim kullanmıştı. Shakespeare Henry IV (2. Bölüm) oyununa olayın geçtiği yer ve koşullan tanıtan Rumour (“Söylenti”) karakteriyle, Henry V oyununa da bir koroyla başlıyordu. Plautus tarzı öndeyiş 17. yüzyılda Fransa’da Molière tarafından yeniden canlandırıldı.
Sondeyiş, izleyiciyi evine keyifli göndermek amacıyla hazırlanmış nükteli bir bölümdü. İngiliz tiyatrosundaki biçimini Ben Jonson Cynthia’s Revels (y. 1600; Cynthia’ nın Şenlikleri) adlı oyunuyla belirlemişti. Jonson’ın sondeyişleri oyunun özünü bir kez daha vurguluyor ve önceden beklenen eleştirileri yanıtlıyordu.
Öndeyiş ve sondeyişin İngiliz tiyatrosundaki en parlak dönemi Restorasyon dönemiydi. 1660’tan Kraliçe Anne dönemine değin Londra’da öndeyiş ve sondeyişsiz bir oyun hemen hiç sahnelenmedi. Oyun yazarları dostlarından bu bölümleri yazmalarını ister, ünlü yazar ve şairlerin yazdığı öndeyiş ve sondeyişler yeni yazarların yapıtlarına saygınlık kazandırırdı.
Sondeyişler 18. yüzyıldan sonra ender kullanılmış, öndeyişlerse Hugo von Hofmannsthal’ın Jedermann (1911; Herkes), Thornton Wilder’in Our Town (1938; Bizim Şehir), Tennessee Williams’in The Glass Menagerie (1944; Cam Kırıkları/Sırça Kümes) ve Jean Anouilh’un Antigone’u (1944; Antigone Diye Bir Küçük Kız) gibi 20. yüzyıl yapıtlarında da kullanılmıştır.
