Orta Amerika’nın siyasi tarihine kısa ve özetsel bir bakış. Orta Amerika’nın enteresan siyasal tarihi hakkında bilgi edinmek isteyenlere…
İÖ 11. yüzyılda Orta Amerika’nın büyük bölümünde avcı topluluklar yaşıyordu. İÖ 500’e gelindiğinde, bugün Belize sınırlan içinde kalan topraklarla Guatemala, El Salvador ve Honduras’taki dağlık platolarda, Mayalar olarak bilinen bir halk, en parlak noktasına İS 25Û-900 arasındaki Klasik dönemde ulaşan bir uygarlığın temellerini attı. Orta Amerika’ya 16. yüzyıl başlarında ayak basan İspanyollar bölgeyi yaklaşık 300 yıl egemenlikleri altında tuttular. 1821’de bağımsızlığın kazanılmasının ardından Guatemala, El Salvador, Honduras, Nikaragua ve Kosta Rika’dan oluşan Orta Amerika Birleşik Eyaletleri kuruldu (1823). O sırada hâlâ sömürge olan İngiliz Hondurası federasyona katılmadı. Panama ise Kolombiya’nın bir parçası olarak kaldı. Federasyon 1824’te, ABD anayasası temel alınarak hazırlanmış bir anayasayı benimsedi.
Ama Honduras’taki iç savaşın (1826-29) sonunda ülkede bir diktatörlük rejimi kuruldu.
1838’de Kosta Rika, Honduras ve Nikaragua’nın ayrılmasıyla federasyon fiilen dağıldı. 19. yüzyıl ortalannda bölgedeki Orta Amerika Birleşik Eyaletleri çıkarlarının çatışması nedeniyle karşı karşıya gelen İngiltere’yle ABD arasındaki anlaşmazlıklar 1850’de Clayton-Bulwer Antlaşmasının imzalanmasıyla çözümlendi. William Walker adlı bir ABD’li 1856’da kendisini Nikaragua’nın devlet başkam ilan ettiyse de, ertesi yıl beş Orta Amerika ülkesinin ortak girişimiyle yönetimden uzaklaştırıldı. 19. yüzyıl sonlarında ABD’ nin bölgeye olan ilgisi arttı. Kosta Rika’da Kuzey Demiryolu’nu inşa eden Minör Keith 1899’da United Fruit Company’yi kurdu. 1903’te Kolombiya’dan bağımsızlığını ilan eden Panama, ABD’ye ülkede okyanuslar-arası bir kanal açma hakkı tanıdı. 1914’te açılan kanalı çevreleyen Panama Kanal Bölgesi 65 yıl boyunca ABD tarafından yönetildi.
1898-1920 arasında Guatemala devlet başkanı olan Manuel Estrada Cabrera United Fruit Company’ye önemli ayrıcalıklar tanıdı. ABD başkanı William Howard Taft, 1911-12 yıllarında devrimlerle sarsılan Honduras’taki ABD çıkarlarını korumak amacıyla bu ülkeye askeri müdahalede bulundu. Amerikan deniz piyadeleri 1912 ve 1927’de Nikaragua’da ABD yanlısı yönetimlerin başa geçmesini sağladı ve ülkeyi 46 yıl boyunca diktatörlükle yönetecek Somoza ailesi 1933’te yönetime geldi. Kosta Rika’ mn, Panama’yla arasındaki bir sınır anlaşmazlığının çözülmesinin (1921) hemen ardından tartışmalı bölgeyi işgal etme girişimi ABD müdahalesiyle önlendi. Japonların Pearl Harbor baskınından sonra Honduras, El Salvador, Kosta Rika ve Panama Mihver Devletleri’ne savaş açtı. 1948’de imzalanan Amerika Devletleri Örgütü (OAS) sözleşmesiyle Orta ve Güney Amerika devletleriyle ABD arasında ortak bir savunma paktı oluşturuldu. El Salvador’la Honduras arasında 1969’da çıkan savaşın kısa sürede sona erdirilmesinde OAS etkili oldu.
Kosta Rika dışındaki bütün Orta Amerika ülkeleri tarih boyunca darbelere, savaşlara, işçi ve köylü hareketlerine sahne oldu. El Salvador’daki kanlı iç savaş ve Nikaragua’da 1979’dan 1990’a değin işbaşında kalan Marksist Sandinista yönetimi ile contra’lar arasındaki çatışmalar sırasında tarafların ABD, SSCB ve Küba’dan askeri yardım almaları nedeniyle bölge dünya çapında önem kazandı.
