Osmanlılarda hukuk sistemi nasıldı ve ne şekilde işlerdi? Osmanlı Hukuk sisteminin kurumları nelerdir isimleri ve görevleri nelerdi?
Osmanlıların hukuk anlayışının temelini,
1. Geçmişin Türk ve İran İmparatorluklarının hukuku ile
2. İslam gelenekleri
oluşturuyordu.
Padişah mutlak hükümdardı ve bütün hukuk ve adalet kurallarının, onun bu mutlak iktidarından çıktığı kabul edilirdi.
Osmanlı Devleti’nde Müslüman halka şeriat yasaları uygulanırdı. Padişahın ayrıca çıkardığı yasalar da vardı. Bu yasalar örfi hukuku, şeriat yasaları ise şer’i hukuku oluşturuyordu. Örfi hukuk kurallarının şer’i hukuka aykırı olmamasına özen gösterilirdi.
Medeni hukuk alanında Hanefî mezhebinin kuralları esas alınmıştır.
Hükümdarlar gerek duyuldukça fermanlar çıkarırlardı.
Fatih, fermanları bir araya getirdi. Bunlara kendi koyduğu kanunları da ekleyerek Kanunnâme-i Âli Osman adı verilen yasal düzenlemeyi ortaya çıkardı.
Şer’i alanda din ve adalet işlerinin başı Şeyhülislamdı. Önemli kararlar için Şeyhülislamın fetvası alınırdı.
Osmanlılarda avukatlık, kurumu yoktu.
Müslüman olmayanlara evlenme, boşanma, nafaka, miras gibi medeni hukukla ilgili konularda kendi dini hukuk kuralları uygulanırdı.
Medeni hukuk kavramı Osmanlı Devleti’ne II. Mahmut döneminde girdi. Bu dönemde ayrıca kamu hukuku alanında ıslahatlar yapıldı. Müsadere usulu kaldırıldı.
Tanzimat Fermanı’yla ilk kez padişahın yetkilerine sınır getirildi. Her gücün üstünde yasa gücünün olduğu ilkesi kabul edildi.
Tanzimatla birlikte;
– Eskinin devamı olan Şeri’ye Mahkemeleri
– Cemaat Mahkemeleri (azınlıklar için)
– Konsolosluk Mahkemeleri
– Nizamiye Mahkemeleri
faaliyet göstermiştir.
Islahat Fermanı’yla Müslüman olmayanlara da memur olma hakkı verildi.
Hukuk Mektebi açıldı (1878)
Tanzimat “hukuk devleti” anlayışını getirdi. Öte yandan şer’i mahkemelerde, şer’i hukukun uygulanması sonucu ikili bir hukuk sistemi ortaya çıkmıştır.
Tanzimat, modern hukuk anlayışı ve yargı sistemine giden yolu açmış, bugünkü hukuk sistemimizin temelini atmıştır.
Tanzimat döneminde hukukun modernleştirilmesi, amacıyla ceza, ticaret, deniz ticaret yasaları kabul edildi.
İlk Anayasa 1876’da kabul edildi. Bu anayasada devlet örgütü düzenlenmiş, halkın hak ve ödevleri belirtilmiştir.
ilk Osmanlı medeni kanunu olan Mecelle hazırlandı (1878)
