Pipo nedir? Pipo nasıl ortaya çıkmıştır ve ne gibi özellikleri vardır? Zararlı bir alışkanlık olan pipo ile ilgili genel bilgiler.
Tütün içmek için kullanılan kısa saplı çubuktur. Çubuğa sigara takılıp içilir; pipoya ise doğrudan doğruya tütün konularak ateşlenir.
Bizde, eskiden, borusu çok uzun, işlemeli çubuklar kullanılırdı. Büyükçe bir sofanın ortasına kadar uzanan bu çubukların ucunda tütün doldurulmaya mahsus «lüle» bulunurdu. Osmanlılarda misafire kahveyle beraber çubuk ikram etmek âdetti. Çubuk ikramı dostluk ve saygı alametiydi. Sadrazamların resmen kabul ettikleri elçilere çubuk ikram edilirdi. «Arz odası»nı çevreleyen minderlere oturulduktan sonra, çubuklar yakılırdı. Çubukların hepsinin lüleleri odanın ortasındaki tütün tablasında birleşir, içildikten sonra lüle ters çevrilir, tablanın ortasındaki kasenin içine boşaltılırdı. Bu kül çanağına «takatuka» denirdi. Saraylarda, konaklarda «çubuktar ağa» bu işleri düzenlemekle görevliydi. Çubuğun kısasına «ağızlık» denirdi ki bugün çubuk ancak bu şekliyle bulunuyor.
Pipo, Avrupa’ya Kuzey Amerika’dan gelmiştir. Kuzey Amerika yerlileri (Kızılderililer) pipo içerlerdi. Misafire çubuk ikramı, Kızılderililer arasında da dostluk alametiydi. 1506’ta, Fransa’ya tütünü getiren Nicot, pipoyu da getirdi. Pipo içmek, böylece Avrupa’da, XVI. yüzyıl sonlarından beri moda halini aldı. Avrupa’da piponun en makbul şekli, Türkiye’ den gönderilen Eskişehir’in lületaşı ile yapılmış çubuklardı.
Pişirilmiş topraktan pipolar, çok eski çağlardan beri bilinirdi. Keltler, kırmızı kilden çubuklar yapıp bunları pişirerek çeşitli otların dumanını içlerine çökerlerdi. Tarih içinde, piponun yapıldığı maddeler de çok çeşit değiştirmiştir. Lülesi topraktan, lületaşından, ağızlık kısmı kehlibar, abanoz gibi maddelerden yapılmış pipolar, temizleme kolaylığı do-layısiyle, çok rağbet görmüştür. Piponun çubuk şeklinde uzun yapılması, tütündeki nikotini süzmeye yaradığındandır. Gene nikotini süzmek için, su depolu pipolar yapılmıştır ki bunun bir başka çeşidi de nargiledir. Pipo çeşitleri arasında işlemeli, nakışlı, renkli, hattâ heykel yontulmuş olanları vardır. Bugün lülesi lületaşından yapılan pipolar başta gelir. Bunların dışında, büyük çoğunlukla, pipolar ağaçtan yapılır. Kiraz, yasemin, gül, mersin, abanoz gibi dayanıklı ağaçlar pipo yapmakta kullanılır.
