Pleokroizma nedir? Nasıl tanımlanır? Pleokroizma kelimesinin köken nedir? Bilimsel anlamda Pleokroizma hakkında genel ve temel bilgiler.
Pleokroizma, optikte, bir kristalden geçen değişik düzlemlerde kutuplanmış ışığın değişik miktarlarda soğurulması. Yunanca pleon (çok) khros (renk) sözcüklerinden türetilen pleokroizma, tek optik eksenli kristallerde gözlenen dikroizma olgusu ile iki optik eksenli kristallerde gözlenen trik-roizma olgusunun ortak adıdır. Doğal ışık çift kırılma özelliği gösteren bir kristal üzerine düşerse birbirine dik düzlemlerde kutuplanmış iki bileşene ayrılır: Olağan ışın ve olağan dışı ışın. Dikroik bir kristal (örn. turmalin) olağan ışını soğurur, yalnızca olağandışı ışını geçirir.
Kutuplanmamış (doğal) ışık tek optik eksenli dikroik bir kristal üzerine düştüğünde, belirli bir dalgaboyundaki ışınlar titreşim düzlemlerine bağlı olarak farklı miktarlarda soğurulurlar (optik eksen doğrultusundaki ışınlar iki bileşene ayrılmaz, dolayısıyla farklı soğurulma söz konusu değildir). Bu nedenle dikroik kristal optik eksen doğrultusunda bir renkte, öteki doğrultularda başka bir renkte görünür. İki optik eksenli trikroik kristalde ise üç farklı renk gözlenir. Örneğin kordiyerit kristalinde, beyaz ışık üç kristal ekseninden birine paralel olarak kristalden geçerse, mor, mavi ya da sarı ışık soğurulur. Ayrıtları kristal eksenleri ile çakışacak biçimde bir küp kesildiğinde, üç artık renk mavi+san, mor+san ve mor+ mavi karışımları olur.
Bir mineralde radyoaktif bir kalıntı (en-klüzyon) varsa, bunun çevresinde oluşan küre biçimli renklenmeye pleokroik ayla denir. Bu ayla, mineral örneği küreyi kesecek biçimde dilinirse bir halka olarak görülür. Bu renkli kabuğun, kristal yapısının radyoaktif elementlerce yayılan alfa parçacıklarının enerjisini soğurarak değişime uğramasından kaynaklandığı sanılmaktadır. Bir alfa parçacığının enerjisi büyük mineral içinde aldığı yolun sonunda büyük ölçüde soğurulmuş olduğundan bu renkli bölgeler en yoğun olarak radyoaktif kalıntının çevresinde oluşur. Pleokroik aylalar en çok biyotit, flüorit minerallerinde ve amfibollerde görülür; en çok rastlanan eklenti mineraller ise zirkon, ksenotim, apatit ve monazittir.
Halkaların ortadaki radyoaktif kalıntıdan uzaklığı alfa parçacıklarının mineral içinde alabilecekleri yola bağlıdır. Bundan yararlanılarak her halkanın hangi elementin saldığı alfa parçacıklarından kaynaklandığı belirlenebilmektedir.
