1 Kasım 1922 tarihinde gerçekleşen Saltanatın kaldırılması olayı ile ilgili olarak maddeler halinde ve kısaca özet bilginin yer aldığı yazımız.
SALTANATIN KALDIRILMASI (1 Kasım 1922)
1. 20 Ocak 1921 Anayasası ile padişah ve halife siyasî, dinî ve hukukî yetkilerinden yoksun hale getirilmişti.
2. İstanbul, Trakya ve Boğazların, Mudanya Mütarekesi ile TBMM yönetimine bırakılması ortaya saltanat meselelerini çıkardı.
3. Saltanat makamı, Kurtuluş Savaşı boyunca her fırsatta millî güçlere karşı cephe almıştı.
4. Saltanatın varlığı Millî egemenlik ilkesine de ters düştüğünden Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı’nın başından beri saltanatı kaldırmayı düşünüyordu. Ancak bu düşüncesini, zamanı gelmediği için uygulamaya koyamıyordu.
5. İstanbul Hükümeti’nin de Lozan’a çağrılması saltanatın kaldırılması için iyi bir fırsat oldu.
6. Saltanatın kaldırılması ile Ankara Hükümeti Lozan’a tek ve güçlü temsilci olarak katılacak ve ülkenin yönetimindeki iki başlılık da sona erecekti.
Saltanatın kaldırılması ile ilgili yasa, komisyonda görüşülürken şiddetli tartışmalar oldu. Mustafa Kemal, duruma bizzat müdahale etmek zorunda kaldı. Komisyonun olumlu karar vermesi üzerine yasa meclisçe de kabul edilerek yürürlüğe girdi.
Bu yasa ile Vahdettin, padişahlık yetkilerini kaybetti; ancak halifelik unvanını kullanabilecekti.
Vahdettin ingilizlere sığınarak İstanbul’u terk edince TBMM, Osmanlı Hanedanı’ndan Abdülmecit Efendi’yi halife seçti.
Kamuoyu henüz hazır olmadığından saltanat kaldırılırken halifelik kaldırılmayıp sonraya bırakıldı. Ayrıca halifelik, Vahdettin’in üzerinde bırakılmayarak bu unvanın İngilizlerce istismarı ve TBMM aleyhine kullanılması da önlenmiş oldu.
Kaynak – 2
SALTANATIN KALDIRILMASI
Osmanlı saltanatı, artık Türklüğü temsil edecek, onu yönetecek bir niteliğe sahip değildi. Kurtuluş Savaşı sırasında bunu iyice belli etmişti. Düşmanla birlik olmuş, Anadolu’nun parçalanmasına seyirci kalmıştı. Üstelik, Mustafa Kemal’in önderliğinde başlayan kurtuluş çabasına da karşı çıkmıştı. Osmanlı padişahı ve hükümeti, yurt yönetiminde halkın söz sahibi olmasını istemiyordu.
Atatürk, bu durumu daha Samsun’a çıktığı günlerde bildiği için halkı örgütlemeye çalışmıştı. Erzurum, Sivas kurultaylarında alınan kararlar, Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kurulmasını sağlamıştı. T.B.M. Meclisi, yurt yönetiminin bütün sorumluluğunu üstüne almıştı. Ama öte tarafta göstermelik de olsa, Osmanlı saltanatı sürüp gidiyordu. Buna bir son vermek gerekiyordu.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 1 Kasım 1922 günü yaptığı toplantıda bu konu karara bağlandı. Saltanat kaldırıldı. Böylece 623 yıl süren padişahlık yönetimi sona erdi.
