Sodyum Elementinin Özellikleri, Atom Numarası, Bileşikleri ve Elde Edilmesi

5
Advertisement

Sodyum elementinin özellikleri, atom numarası, bileşikleri, periyodik cetveldeki yeri, kullanım alanları, Sodyum elementi ile ilgili bilgi.

Sodyum Nedir? Sodyum Elementinin Özellikleri

Periyodik çizelgenin I A grubunda yer alır. 1 değerlikli bir elementtir. Metal nitelikli alkali elementlerle birlikte yer alır. Doğada çok bol bulunur.

  • Sembolü: Na
  • Atom Numarası: 11
  • Atom Ağırlığı: 22,9898
  • Element serisi: Alkali Metal
  • Maddenin Hali: Katı
  • Görünümü: Gümüşi Beyaz

Sodyum Simgesi - Na

PERİYODİK TABLO

Kütle olarak, litosferin yaklaşık 2.6’sını oluşturur. Bileşiklerinin çok eski zamanlardan beri tanınmakta oluşuna karşın, metalik olarak ancak 1807’de İngiliz Kimyacı Davy tarafından elektrolizle elde edildi. Sodyum, güneşte ve yıldızlarda oldukça çok bulunur.

Ayrıca, üyesi olduğu alkali metaller grubunun en çok bilinen üyesidir. Çok etkin bir element olup doğada hiçbir zaman serbest durumda bulunmaz. Endüstride erimiş kuru sodyum klorünün elektroliziyle elde edilir. Bu yöntem, daha önceleri uygulanmakta olan, sodyum hidroksitin elektrolizinden daha uygundur. Sodyum, yumuşak, gümüş parlaklığında, suyun üzerinde yüzebilen bir metaldir.

Suyla şiddetle birleşerek hidrojen çıkarır ve sodyum hidroksit oluşturur. Suyla tepkimeye giren metal çok miktarda ise açığa çıkan büyük miktardaki ısı nedeniyle tutuşarak kendiliğinden yanar. 115°C’in altındaki sıcaklıklarda havada kendiliğinden tutuşmaz. Bilinen yedi izotopu vardır. Metalik sodyumla çalışırken, dikkatli olunması gerekir. İnert bir atmosfer altında saklanması ve suya ya da tepkime verebilecek öteki maddelere değdirilmemesi gerekir.

Advertisement

Bileşikleri:

Sodyum, oksoasit tuzlarında en sık karşılaşılan metaldir. Bunlardan bazıları uygulamada önemlidir. Yükseltgen, mikrop kırıcı, oya giderici ve klorlayıcı sodyum hipoklorit (ya da javel suyu) arıtma endüstrisinde metalürjide, camcılıkta yaygın olarak kullanılan sodyum karbonattır. Sodyum hidroksit ya da sud (NaOH), sodyum karbonat ve kirecin tepkimesi sağlanarak hazırlanır.

Suda ayrıca frafşt anotlu ve demir katotlu diyaframlı hücrelerde sulu çözeltideki sodyum klorürün elektroliziyle de hazırlanır.Sudkostik nem kapıp bozulan yarı saydam suda çok çözünen beyaz plakalar ya da plastiller halindedir. Son derece yakıcı olan çözelti, güçlü bir bazdır. Kullanırken çok dikkatli olmak gerekir. Havada, karbondioksit gazını bağlayarak davranmak gerekir. Sert sabunların ve selülozun hazırlanmasına selülozun alkali selüloza dönüştürülmesine pamuğa parlaklık verilmesine yarar.

Kullanım Alanları:

Sodyum, alkali metallerin en çok kullanılanıdır. Her şeyden önce sodyum siyanürün (NaCN) organik hazırlamalarda çok kullanılan sodyum amidür, sodyum peroksit ve öteki bileşiklerin hazırlanmasını sağlar. Sodyum, sık sık organik kimyada indirgen ve su giderici olarak kullanılır. Çok sayıda alaşımın bileşimine girer. Özellikle de kurşun tetratilin üretiminde kullanılan kurşunla bir alaşımda yer alır. Kent içi aydınlatmalarda parlaklığı yüksek olan alçak ya da yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalardan yararlanılır.

Elde Edilmesi

Sodyum klorürün erime derecesi 800°C den daha yüksektir bu sebeple  elektroliz için eritmek çok pahalıya malolur. Ancak %40 NaCl ile %60 CaCl2 karışımı 580°C de erir ve elektroliz için daha az enerji gerektirir.Sonuç olarak daha az maliyetlidir.

Katot: Na+(l) + e → Na (l)

Anot: Cl(l) → 1/2Cl2 (g) + e

Advertisement

Sodyum Görünümü:

Sodyum

SODYUM

Atom numarası Z = 11, atom ağırlığı M = 22,9898 ve simgesi Na olan elementtir.

Sodyum sözcüğü “sud suyu” anlamına gelen ingilizce soda ‘dan kaynaklanır. Söz konusu elemente bu ad, metali 1807’de yalıtan İngiliz kimyacısı Sir Humphry Davy (1778-1829) tarafından verilmiştir. Sodyum, metal nitelikli alkali elementlerle birlikte, elementleri sınıflandırma çizelgesinin IA sütununda yer alır. Doğada çok bol bulunan bir elementtir: Kütle olarak, litosferin yaklaşık % 2,6’sını oluşturur. Bileşikleri arasında en yaygın olanı, denizde çözünmüş halde ya da kayatuzu yataklarında katı halde bulunan sodyum klorürdür (adi tuz ya da mutfak tuzu). Sodyum, Şili sodyum nitratlarında, sülfatlarda (tenardit, globerit, vb.), karbonatlarda (natron), boratlarda (boraks), silikatlarda, alüminosilikatlarda, vb’nde bol miktarda bulunur.

HAZIRLANMASI – FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ

Metal nitelikli sodyum, sanayide, ergimiş sodyum klorür ün ya da, daha çok 600°C dolaylarında ergiyen bir sodyum klorür-kalsiyum klorür ötektik (eutektik) karışımının elektroliziyle hazırlanır. Gerçekten de, sodyum klorürün ergime sıcaklığı ve sodyumun kaynama sıcaklığı, adi arı tuz doğrudan kullanılamayacak kadar birbirlerine yakındır. Elektroliz, grafit anotta açığa çıkan klor \displaystyle (2C{{l}^{-}}\to C{{l}_{2}}+2{{e}^{-}}) ile bu sıcaklıktaki sıvı sodyumun (çelik katotta indirgenmeyle elde edilir: \displaystyle N{{a}^{+}}+{{e}^{-}}\to Na) karışmasını önlemek için diyaframlı bir hücrede gerçekleştirilir.

Sodyum, yeni kesildiğinde parlak ama, havada yükseltgenerek hızla kararan beyaz bir metaldir; sanayide, vazelin yağı, petrol yağı içinde ya da azot veya argon altında saklanır. Ergime sıcaklığı 97,8°C, kaynama sıcaklığı 880°C’tır; özgül ağırlığıysa 970 kg/m3’tür. Sodyum, dövülgen ve çok yumuşaktır (bıçakla kesilebilir). Alevi, kendine özgü turuncumsu sarı bir renge boyar.

sodyum

KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

Bütün alkali elementler gibi, sodyum da çok elektropozitif ve çok indirgendir. Na + sodyum iyonlarına iyonlaşma eğilimindedir. Oksijende yanarak \displaystyle N{{a}_{2}}{{O}_{2}} sodyum peroksiti (oksilit) verir. Sodyum fazlası varsa, \displaystyle N{{a}_{2}}O oksit elde edilir. Sıcakta ve basınç altında, tepkime \displaystyle Na{{O}_{2}} hiperoksite yol açar. Hidrojenle, çok güçlü bir indirgen olan sodyum bor hidrür \displaystyle NaB{{H}_{4}}‘ ün hazırlanmasını sağlayan NaH tuzlu hidrür [H hidrür iyonu içerir] elde edilir. Sodyum, halojenli elementlerle birleşerek, NaCl sodyum klorürün yapısal bir tipi olan NaX halojenürleri verir. Kükürtle \displaystyle N{{a}_{2}}S sodyum sülfür ve n’in 2 ve 6 arasında değerler aldığı polisülfürler elde edilir. Sodyum, suyu şiddetle etkiler ve onu sodyum hidroksit ve açığa çıkan hidrojen vererek indirger: \displaystyle Na+{{H}_{2}}O\to NaOH+1/2{{H}_{2}}

Sodyum sıvı amonyakta çözünerek çok indirgen kararlı çözeltiler verir.

BAŞLICA BİLEŞİKLERİ

Sodyum, oksoasit tuzlarında en sık karşılaşılan metaldir. Bunlardan bazıları, uygulamada önemlidir; yükseltgen, mikrop kırıcı, boya giderici ve klorlayıcı sodyum hipoklorit (ya da javel suyu), arıtma sanayisinde, metalürjide (ergitici), camcılıkta yaygın olarak kullanılan \displaystyle N{{a}_{2}}C{{O}_{3}}.10{{H}_{2}}O ( sodyum karbonattır. Sodyum hidroksit ya da sud NaOH, sodyum karbona ve kirecin tepkimesi sağlanarak hazırlanır:

\displaystyle N{{a}_{2}}C{{O}_{3}}+Ca{{(OH)}_{2}}\to 2NaOH+CaC{{O}_{3}} Sud, ayrıca, grafit anotlu ve demir katotlu diyaframlı hücrelerde, sulu çözeltideki sodyum klorürün elektroliziyle de hazırlanmaktadır. Sud kostik nem kapıp bozulan, yarı saydam, suda çok çözünen (suda çözünme, ısı açığa çıkararak oluşur) beyaz plakalar ya da pastiller halindedir. Son derece yakıcı olan çözelti güçlü bir bazdır. Kullanırken çok dikkatli davranmak gerekir. Havada, karbondioksit gazını bağlayarak hızla karbonatlaşır. Sodyum hidroksit laboratuvarlarda ve sanayide çok kullanılır. Sert sabunların ve selülozun hazırlanmasına (odundan ve odunsu maddelerden), selülozun alkali selüloza dönüştürül meşine (viskoz ve selofanın hazırlanması), pamuğa parlaklık verilmesine yarar.

KULLANIM ALANLARI

Sodyum, alkali metallerin en çok kullanılanıdır. Her şeyden önce, NaCN sodyum siyanürün (galvanoplastide kullanılan banyolar, altın çıkarımı), organik hazırlamalarda çok kullanılan \displaystyle NaN{{H}_{2}} sodyum amidür, sodyum peroksit ve daha önce sayılan bütün bileşiklerin hazırlanmasını sağlar. Sodyum, sık sık, organik kimyada indirgen ve su giderici olarak kullanılır. Çok sayıda alaşımın bileşimine girer. Özellikle de, kurşun tetraetilin üretiminde kullanılan kurşunlu bir alaşımda yer alır. Sıvı sodyum (ya da potasyumla alaşımı) bazı atom reaktörlerinin kalp ısılarının atılmasını sağlar. Kent içi aydınlatmalarda (otoyollar), parlaklığı yüksek olan, alçak ya da yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalardan yararlanılır.

Advertisement


5 yorum

  1. bence harika bilgiler var herkeze tavsiye ederim bencede biraz bol örnekler olsa fena olmak ama bu sayfaya bayıldım.??

Leave A Reply