Sosyal öğrenmeyi etkileyen temel faktörler nelerdir? Gözlemcinin özellikleri nelerdir, davranış ve modelin özellikleri hakkında bilgi.
Sosyal Öğrenmeyi Etkileyen Temel Faktörler
A. GÖZLEMCİNİN ÖZELLİKLERİ
Gözlemcinin bazı yeterliliklere sahip olması, sosyal öğrenme yapması açısından etkindir. Başlıca özellikler şunlardır;
1. Karşılıklı Belirleyicilik
2. Sembolleştirme Kapasitesi
Bireyin, gözlemlediği davranışları zihninde canlandırma ve saklama becerisidir. Bandura, biz insanların bilişsel temsilciler (bellek-algılama-düşünme gibi) yoluyla dünyayı sembolik olarak gördüğümüzü savunur. Bunun anlamı şudur, insanoğlu, düşünme ve dil kullanma gücüne sahiptir. Bundan dolayıdır ki, geçmişi kafasında taşıyabilmekte, geleceği ise test edebilmektedir. Eğer insanoğlunun kafasında bir video kaydedicisi olduğu ve kendisine gelen her şeyi kaydettiği düşünülürse video kaset de, her yaşantının bilişsel temsilcisini ya da sembolünü hatırlama kapasitesi olarak düşünülebilir. Aynı şeyler, geçmiş için olduğu kadar gelecek için de geçerlidir. Henüz meydana gelmemiş olaylar da zihinde temsil edilir. Gelecekteki muhtemel davranışlar, zihinde sembolik olarak yapılır, beklenir, merak edilir, test edilir. Geçmiş ve geleceğin sembolü ya da bilişsel temsilcisi olan düşünceler, sonraki davranışları etkileyen ya da onlara neden olan materyallerdir. Sembolleştirme kapasitesi, özellikle gözlemcinin davranışlarını hatırda tutma sürecinde daha fazla önem kazanmaktadır, (hatırlama sürecini etkiler)
3. Geleceği Görebilme (Öngörü) Kapasitesi
Bireyin gelecekte olabilecek olayları, yapabileceklerini, başkalarının kendine nasıl davranacağını tahmin ederek buna göre plan yapabilme kapasitesidir. Başka bir deyişle ileriyi düşünebilme ve buna yönelik olarak planları yapabilme ve çaba gösterme kapasitesidir, insanlar ön bilgilerini kullanarak ileriyi düşünme ve geleceği tahmin etme kapasitesine sahiptirler. İleriyi düşünme yeteneği, aynı zamanda geçmiş ve gelecek olaylar arasında bağ kurma ile yakından ilgilidir. Bu ilişki sayesinde plan yapabilirler, geleceğe yönelik amaçlar belirleyebilirler. Kısaca düşünme etkinlikten önce geldiğinden, insanlar ileriyi düşünebilmektedirler.
4. Dolaylı Öğrenme Kapasitesi
Bireyin, başkalarının davranışlarını doğrudan veya davranışlarının sonuçlarını öğrenme becerisidir. Sosyal bilişsel kurama göre insan öğrenmelerinin birçoğu, modelin yaptığı davranışları ve bu davranışların sonucunda elde edilen ürünün dolaylı bir şekilde gözlemlenmesi sonucu kazanılmaktadır. Yaşam sadece insanların kendi yaptıklarından öğrenmeleri içerseydi o zaman çok sınırlı kalırdı. Oysa insanlar başkalarının deneyimlerini gözlemleyerek çok şey öğrenmektedirler. Başkalarının hatalarını görmek yoluyla aynı hataları yapmadan doğrulara az zararla ulaşmak mümkündür. Üstelik bunun maliyeti de düşüktür.
Bu nedenle, dolaylı öğrenme kapasitesi sosyal bilişsel kuramın bir başka ifade ile gözlem yoluyla öğrenmenin temelidir.
5. Öz Düzenleme Kapasitesi
6. Öz Yargılama Kapasitesi
B. MODELİN ÖZELLİKLERİ
C. DAVRANIŞIN ÖZELLİKLERİ
Gözlemci,
***Ödüle götüren
***Cezadan kurtaran
***İşe yarar
***Kendisi için anlam ifade eden
***Güdüleyici olma özelliği taşıyan
***Amacına ulaştıran
***İhtiyacını karşılayan
***Basit ve çekici davranışları kendine model alır.
