Tarih öncesi devirleri ile ilgili bilgiler. Anadolu’da tarih öncesi devirlere ait yerler. Yontma taş, cilalı taş ve maden devri hakkında bilgiler.
Tarih öncesi, insan topluluklarından günümüze gelebilen kültür kalıntıları ve bunların yapıldıkları ham maddelere dayanılarak sınıflandırılmıştır.
Buna göre tarih öncesi devirler
• Yontma Taş Devri,
• Cilalı Taş Devri
• Maden Devri
diye üçe ayrılmıştır.
Anadolu;
• coğrafî konumunun elverişliliği,
• ikliminin yaşamaya uygun olması,
• topraklarının verimliliği gibi nedenlerle eski çağlardan beri büyük uygarlıkların beşiği olmuştur.
1. Yontma (Eski) Taş Devri
• insanoğlunun bilinen en ilkel ve en uzun dönemidir.
Bu devirde insanlar ilk araçları yapmaya ve kullanmaya başladılar. Bu araçlar çay ve ırmak kıyılarındaki taş ve çakılların kırılması ve yarılması ile elde ediliyordu.
• Bu devirde insanlar, av için en uygun olan yerleri yerleşme alanı olarak seçtiler. Buralardaki mağaraları, saçak halindeki kayaların altlarını ve ilkel kulübeleri konut olarak kullandılar.
• Avcılık ve toplayıcılıkla geçinen bu devir insanları göçebe bir yaşam sürdürüyorlardı.
• Bu devrin sonlarına doğru insanlar ateşi kullanmayı öğrendiler.
• Ateşi elde etmeyi öğrenmek onlara daha sert iklimlerde de yaşama olanağı sağladı.
Bu devrin başlarında egemen olan sıcak iklim, devrin sonlarına doğru soludu. Kuzey Varımküre’deki karaların büyük bir kısmı buzullarla kaplandı.
• Bu devrin sonlarına doğru, mağara duvarlarına yapılmış olan resimler günümüze kadar varlığını devam ettirmiştir. Bunun yanı sıra kadın heykelcikleri, süs eşyası olarak fil-dişinden yapılmış çeşitli takılar kazılarda bulunmuştur.
– Antalya çevresinde Karain, Beldibi ve Belbaşı Mağaralarında
– Ankara çevresinde Macunçay,
– Göller yöresinde Baradız
– Samsun yakınındaki Tekkeköy’de
bu döneme ait yerleşim merkezleri ve kalıntılar bulunmuştur.
2. Cilalı (Yeni) Taş Devri
• Bu devirde insanlar taşları daha iyi işlemeye taştan ve kemikten, daha kullanışlı araçlar yapmaya başladılar.
Bu araçlardan en önemlileri zıpkın ve oltaydı. Bu iki yeni araçla avcılık ve toplayıcılığın yanı sıra balıkçılık da yapılmaya başlandı.
• Yerleşim yerleri deniz ve ırmak kıyılarına kaydı.
• Bu devirde insanlar, taşın yanı sıra topraktan da araç yapımında yararlandılar.
• Havaların ısınması ve buzulların gerilemesi sonucu mağaralara sığınmış olan insanlar açık yerlere çıkarak kulübeler yaptılar.
• Vahşi hayvanlardan korunmak için köylerin etrafını çitlerle ya da hendeklerle çevirdiler. Göl kıyılarında evlerini kazıklar üzerine yaparak güvenliklerini sağladılar.
• Cilalı taş devri insanları, hayvanları evcilleştirmeyi öğrendiler.
• Tarımsal üretime geçerek kısmen de olsa göçebelikten kurtuldular.
Bu dönemde yerleşmeler Türkiye’nin birçok yerine yayılmıştır.
– Diyarbakır Çayönü
– Gaziantep Sakçagözü
– Konya Çatalhöyük
bu dönemin başlıca yerleşim alanlarıdır.
Buralarda orak ve bıçaklar ile tahıl öğütme taşları ele geçirilmiştir.
3. Maden Devri
• İnsanlar taşın yanı sıra madeni de kullanmaya 5500-2500 yılları arasında başladılar. Bir geçiş dönemi olan bu ilk döneme kalkolitik (taş-bakır) devir denilir.
• İlk kullanılan maden bakırdır. Bakırdan sonra bakır ile kalay karıştırılarak tunç elde edilmiş, daha sonra demir kullanımına geçilmiştir.
• Maden devrinde tarım ve hayvancılık temel üretim biçimi haline gelmiş, avcılık önemini kaybetmiştir.
• Saban ve tekerleğin bulunuşu insan yaşamının dokusunu önemli ölçüde değiştirdi.
• Ayrıca çömlekçi çarkının kullanılmaya başlanmasıyla çanak ve çömlekte seri üretime geçildi.
Dokumacılık da bu çağın en büyük buluşlarından biridir. Bütün bunların sonunda ticaret gelişti ve yaygınlaştı.
Bu dönemin önemli kültür merkezleri arasında;
– Çanakkale Truva
– Denizli Beycesultan
– Yozgat Alişar
– Çorum Alacahöyük
– Van Tilkitepe bulunmaktadır.
Bakır devri, tarihi devirlere geçiş dönemidir. Bu dönemde üretim artmış, ticaret gelişmiştir. Özellikle Türkiye ile Asur ülkesi arasında canlı bir ticaret başlamış, Türkiye’ye yazımn gelmesi Asurlu tüccarlar aracılığıyla gerçekleşmiştir.
Böylece Anadolu’da tarihi devirler başlamıştır.
İlk yazılı belgeler, Kayseri yakınındaki Kültepe’de bulunan ve çivi yazısı ile yazılmış bulunan ticarî ve hukukî tabletlerdir.
M.Ö. III. bin yılda Anadolu’da Hattiler ilk siyasî birliği kurmuş, gelişmiş bir kültür yaratmışlardır. Hattiler, Hititlere öncülük etmişlerdir.
