Tek hücreli canlılardan çok hücreli canlılara geçiş konulu sayfamız. Koloni nedir, kolonilerin çeşitleri ve özellikleri nelerdir?
Tek Hücreliden Çok Hücreli Canlılara Geçiş : Koloniler
Gelişmiş canlılardaki yapısal organizasyonu; “Hücre —> Doku —> Organ —> Sistem —> Organizma” şeklinde özetleyebiliriz. Tek hücreliler ile gelişmiş yapılı canlılar arasında, çok hücreliliğin en basit örneğini oluşturan canlılara ise koloni denir.
Pandorina:
Tatlı sularda yaşayan ve mikroskobik olan küresel bir kolonidir. Pandorina, 16 hücreden oluşmuştur. Bütün hücrelerin yapı ve fonksiyonları aynıdır. Hücreler birbirinden ayrıldığında her hücreden yeniden 16’lı koloniler meydana gelir.
Eudorina:
Bu koloni 32 hücreden meydana gelir. İlk defa bu kolonide, ön ve arka kavramı görülür.
Volvoks:
Birkaç bin hücreden meydana gelen bu cins, en gelişmiş kolonidir. Gözle görülebilir büyüklükte olup, hücreler küre oluşturacak şekilde çevrede sıralanmışlardır. Bütün hücreler geniş plazma köprüleri ile birbirine bağlanırlar. Kürenin içi ise müsilajla doludur.
Volvoks kolonisi üç tip hücreden oluşur:
*** Dışta bulunan küçük hücrelerde kloroplast, kontraktil koful, stigmalar ve iki kamçı vardır. Dıştaki bu hücreler koruma, beslenme ve hareketi sağlar.
*** Koloninin iç kısmındaki hücreler ise kamçısız olup, kontraktil kofulları ve stigmaları bulunur. Bu hücreler, ozmotik dengeyi ve boşaltım maddelerinin uzaklaştırılmasını sağlar.
*** İç kısımda üremeyi sağlayan hücreler bulunur. Böylece ilk defa vücut ve üreme hücreleri şeklinde farklılaşma volvoksta görülür. Volvoks, üreme hücreleri olan sperm ve yumurtanın birleşmesiyle meydana gelir.
Volvoksta hücrelerin bir kısmı beslenmeyi, bir kısmı üremeyi, bir kısmı da hareketi sağlamaktadır. Böylece bir iş bölümü (özelleşme) kendini gösterir. Ancak koloniyi oluşturan hücreler birbirinden ayrıldıklarında bağımsız olarak da yaşayabilir.
Hücrelerdeki özelleşmenin önemi
*** Özelleşmiş yapılar; işlerin verimli, daha hızlı ve daha az enerji kaybı ile yapılmasını sağlar. Bu sayede koloni içinde enerji ekonomik bir şekilde kullanılmış olur.
*** Tek hücreli canlıların büyümesi sınırlıdır. Halbuki çok hücreliler daha büyük vücut yapısına sahip olduklarından; büyümüş vücut, çevre faktörlerinden ve avcılardan daha kolay korunabilir (filin ve timsahın az düşmanının olması gibi).
*** Çok hücreli canlıların uygun olmayan şartlarda canlılıklarını sürdürebilme şansları daha yüksektir. Bunlar kompleks besinlerden yararlanırlar; yine birkaç hücreleri ölse dahi yaşamları devam eder.
