İnsan ve kaderi ile ilgili dini bilgilerin yer aldığı yazımız. Kader ile ilişkilendirilen tevekkül, ecel, rızık, hayır, şer, afet gibi kavramlar hakkında bilgiler.
Kadir ile ilgili önemli kavramlardan birisi de insanın iradesi yani özgür olup olmadığı meselesidir. Bazı fiillerimiz vardır ki bizim irademiz dışıdır. Kalp atışları, midenin sindirimi gibi ıztırari fiillerimizin yaratıcısı Allah’tır. Bu tür fiiller sebebiyle kişi günah ya da sevap kazanmaz.
Bazı fiillerimiz ise bizim irademizle gerçekleşir. Yazmak, okumak, yemek, içmek, eğlenmek gibi. Bu tür fiillerimiz sorumluluk getiren eylemlerdir.
Ancak bu fiillerin gerçekleşmesinde bizim mi yoksa Allah’ın mı iradesinin bulunduğu gibi bir tartışma hep süregelmiştir.
İslam alemlerinin büyük bir kısmına göre Allah insanlara irade vererek dilediğini yapabilir bir varlık olarak yaratmıştır. Kul bir irade sahibidir ve bu iradenin fiilin meydana gelmesinde tesiri vardır. Fakat fiillerin yaratıcısı Allah’tır.
Kaderle İlişkilendirilen Bazı Kavramlar
Tevekkül
Amaca ulaşmak için gerekli olan tüm sebepleri yerine getirdikten sonra ötesini Allah’tan beklemektir. Tevekkül kader inancının bir sonucudur. Fakat kader ve tevekkül inancı tembellik ve miskinlik anlamına gelmez.
Ecel
Canlılar için takdir edilmiş yaşam müddeti ve sürenin sonuna yani ölüm vaktine ecel denir. Her birey ve milletin bir eceli olup Allah’ın takdiriyledir. Ecel hiçbir sebeple değişmez.
Rızık
Allah’ın canlılara yararlanmaları için verdiği her şey rızıktır. Ehli sünnete göre Haram da rızık olmasına rağmen Mutezileye göre rızık değildir.
Hayır ve Şeri
İyi ve yaralı iş demek olan hayır, Allah’ın emrit-tiği ve yapılmasında razı olduğu eylemler demektir. Şer ise hayır kavramının tam zıddı olup, kötülük yani Allah’ın yasakladığı ve yapılmasına razı olmadığı eylemler demektir.
Afet
İnsanın doğrudan ve bizzat iradesi olmaksızın tabiatta meydana gelen ve sonuçta büyük felaketler doğuran olaylara afet denir. Sel, yangın, deprem, heyelan gibi olaylar birer afettirler.
Ancak bu tür afetler bazen insanın yapmış olduğu yanlış eylemler sonucu da olabilmektedir. İnsanlar bazen açgözlü bir şekilde doğadaki kaynakları gereğinden fazla tüketmeye başlarlar. Mesela, küresel ısınma, çarpık kentleşme, ormanlık alanların yok edilmesi gibi sebepler yüzünden büyük afetler meydana gelebilmektedir.
Bunlar kader olarak nitelendirilemez.
Rızık
Rızık, Allah’ın bütün canlılara nasip ettiği maddi ve manevi nimetlerin genel adıdır. Yeryüzündeki tüm varlıklar insanın emrine verilmiş olduğu için birer rı-zıktır. Ancak insanın rızık elde etmesi için çalışıp çabalaması gerekmektedir. Yıksa “rızkım varsa gelip beni bulur” düşüncesi doğru değildir.
