İstanbul’da biri Aksaray’da bir diğeri de Üsküdar’da yer alan aynı ismi taşıyan Valide Camisi hakkında bilgiler.
VALİDE CAMİSİ (Aksaray)
XIX. yüzyılın ikinci yarısında yapılan Ortaköy, Mecidiyeköy, Dolmabahçe camileri tarzında bir camidir. Caminin mimarı Serkis Kalfa, eserinin, bu saydıklarımızdan daha itinalı olmasını istemiş ve kısmen Çırağan Sarayı’nın süslemelerinden ilham almıştır.
Cami, Sultan Abdülâziz’in annesi Pertevniyal Valide Sultan tarafından Aksaray’daki yol kavşağına yaptırıldı. Cami ve avlusunun geniş olması için gerekli istimlâklar yapıldıktan sonra caminin yapılmasına başlandı.
Pertevniyal Valide Sultan Camii
Pertevniyal Valide Sultan, tanınmamak için kılık değiştirerek, temel atma törenini seyretmiştir. Caminin temellerine zamanın âdetlerine uyularak 500 tane «Kebir lirayı Osmanî», (büyük Osmanlı lirası), 250 tane «iki buçuk bir yerde lirayı Osmanî», 1.000 tane, «lirayı Osmanî», 475 tane «lirayı Osmanî rubu» ve gümüş paralarla beraber 3.225 altın lira konmuştur. Ayrıca şeyhlere, hocalara verilen hediyelerden başka -kalfalara, üç-dört bin kuruşluk hediyeler verilmişti; cami için masraftan kaçınmıyan Valide Sultan bu inşaat sırasında, caminin karşısına da kendi türbesini yaptırdı.
VALİDE CAMİSİ (Üsküdar)
Üsküdar Valide Camii
Üsküdar’daki camilerin en eskisi ve en güzellerindendir. III. Murat’ın annesi Nûrbanû Valide Sultan tarafından yaptırılan cami, devrinin şaheserlerinden sayılır. Cami ilk inşaatında tek kubbeliyken sonradan iki tarafına ikişer kubbe eklenmiştir; mimarının, Sinan olduğu söylenir. Müştemilâtı, medrese, darülhadis, imaret, darüşşifa, okul, muvakkithane, hamam ve kütüphaneden ibarettir. Birer şerefeli iki minaresi, avlusunda da mermerden oyma nefîs bir şadırvanı var.
Caminin iç tezyinatı, çini ve tahta işçiliği bakımından pek güzeldir. Mihrabın iki yanında iki çini pano vardır. Bu panolar, çinicilik sanatımızın en güzel örneklerinin verildiği devirde yapılmıştır. Üstleri âyetlerle süslü, pencerelerin kapakları sedef kakmalı ve sedef yazılıdır. Evliya Çelebi Eski Valide Camisi diye de anılan bu camiden «Orta Valide Sultan Camisi» diye bahseder.
