Arktika nerededir? Hangi bölgeye Arktika denilmektedir? Arktika’nın önemi, doğal zenginlikleri ve genel özellikleri hakkında bilgi
Arktika bölgesinde bir gemi
Arktika, Kuzey Kutup Dairesinin kuzeyinde kalan bölgeye denir. Kuzey Kutbunu çevreleyen bu bölge kar ve buzlarla kaplı deniz ve kara parçalarını içine alır. Asya, Avrupa ve Amerika’nın en kuzey kesimleri Arktika’ya girer. Ancak Kuzey Kutup Dairesi Arktika’nın kesin sınırı olarak kabul edilmemekte, coğrafya bakımından ağaç yetişme sınırı esas alınmaktadır.
Arktika; Alaska, Kanada, Norveç, İsveç, Finlandiya, Sibirya’nın bazı kısımlarını içine alır. Grönland’ın ise büyük bir kısmı bu bölgeye girer. Arktika’nın yüzölçümü 12.000.000 kilometrekareyi geçen bir bölümü Kuzey Buz Denizi ile kaplıdır. Arktika’nın genel ölçümü ise 20.000.000 kilometrekare kadardır.
Arktika’nın Önemi
Bir zamanlar hiç önem verilmeyen ve soğukluğu yüzünden hiç kimsenin barınamayacağı sanılan Arktika zamanımızda günden güne artan bir önem kazanmaktadır. Bir defa soğuk asla sanıldığı gibi değildir. Sibirya’da ve Amerika’nın bazı bölgelerinde (A.B.D’nin Wyoming, Montana, Minnesota gibi eyaletlerine kadar) Arktika’nın bazı kesimlerinden daha şiddetli soğuklara rastlanmaktadır.
Arktika, Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa arasında en kısa yol olması bakımından önemlidir. Son yıllarda Arktika üzerinden yapılmaya başlayan seferler sayesinde bu kıtalar arasındaki mesafe çok kısalmış bulunmaktadır. Özellikle bir savaş sırasında Arktika’nın daha da fazla önem, kazanacağı muhakkaktır. Bu bölge aynı zamanda dünya iklimine tesir eden bir yer olması bakımından da önemlidir. Özellikle Amerika’yı kasıp kavuran dondurucu kış rüzgarları Arktika’dan esmektedir. Burası ilkbahar, yaz yağmurlarının nispetine de etki yapar. Bu bakımdan özellikle Kuzey Amerika için Arktika’daki hava durumu çok önemlidir.
Arktika’nın maden bakımından da önemi vardır. Nükleer enerji ve silahlar için gerekli olan uranyumun büyük bir kısmı Kanada’nın Kuzey Kutup Dairesi içinde kalan bölgesinden elde edilir. Burada başka madenlerin de bulunması mümkündür. Nitekim bilinen altın, demir madenleri ve petrol damarları işletilmek için beklemektedir. Son dönemlerde bgu bölgeleri işletmeye kalkışan sadece para düşünen, dünyanın iklimi ile hiç ilgilenmeyen çok uluslu büyük sermaye şirketleri petrol arama ve çıkarma çalışmaları için hazırlıklarını hızlandırmışlardır. Bir çok Sivil Toplum Örgütü ise bu çalışmaların yapılmaması ve dünyanın geleceğinin sadece petrol çıkarmak gibi basit bir sebepten dolayı tehlikeye düşmemesi için halen çaba sarfetmektedir.
İklim : Arktika’nın iklimini güneşten aldığı ışık ve sıcaklık miktarı tespit eder. Dünyanın ekseni etrafında meyilli olarak dönmesi yılın altı ayında bu bölgenin güneşten mahrum kalmasına, altı ayında da devamlı olarak güneş görmesine sebep olur. Ancak, bu altı ay içinde düşen güneş ışıkları da dik olarak gelmez. Bu bakımdan yaz güneşi de Arktika’yı gerçek anlamı ile ısıtmaktan uzaktır.
Kuzey Buz Denizinin yarısından çoğu devamlı olarak buzlar altında bulunur. Derinliği 3.600 metreyi bulan denizin büyük bir kısmında kış ve yazın etkisi buz tabakası kalınlığının, azalması ve artmasından ibaret kalır. Arktika’daki karalar da buzlar altındadır. Bu buzların kalınlığı bazı bölgelerde 60-90 metreyi bulur. Buralarda yazın buzların erimesi 10 santimi geçmez. Ancak dünyadaki küresel ısınma sebebi ile bu değerler gün be gün değişmektedir.
Buz kalınlığının az olduğu bölgelerde, yaz aylarında bazı bitkiler yetişir.
Arktika’nın en soğuk bölgesi ilk bakışta akla gelebileceği gibi Kuzey Kutbu veya yakın çevresi değildir. Kuzey yarımküresinin en soğuk yeri, Kuzey Kutup dairesi yakınlarındaki Yakutsk bölgesidir. Burada —86° yı bulan soğuklara rastlanmıştır. Bu bölge Kanada ve Alaska’nın Arktika içindeki yerlerinden daha soğuktur. Kuzey Buz Denizi adalarındaki en düşük sıcaklık – 53° kadardır. Kuzey Kutbunda ise şimdiye kadar tespit edilen en düşük sıcaklık —48° yi geçmemektedir. Yaz aylarında ise Arktika’nın bazı bölgelerinde sıcaklık gölgede + 27° yi bulur. Alaska’nın Yukon bölgesinde rastlanan 32° bir rekor teşkil etmektedir.
Arktika’ya kar az yağar. Yağan kar da son derece kuru ve yoğunluğu az olduğundan en küçük bir rüzgara kapılarak uçar gider. Yazın yağan yağmurla kışın yağan kar miktarı üst üste toplanacak olsa 20 santimi geçmez.
Arktika’da önemli bir buzul da yoktur. Çünkü buzullar için her şeyden önce dağ lazımdır. Alaska’daki 1.800 metreyi bulan kıyı dağlarının yüksekliği buzul oluşturmaya yeter derecede değildir. Ancak daha güneyde, yüksekliği 3.000 metreyi bulan dağlarda bazı buzullar vardır.
Arktika’da çok sık sis olur. Değişik rutubet ve sıcaklıktaki hava akıntılarının karşılaşması sis meydana getirdiği için bu bölge sık sık sisle kaplanmaya çok müsaittir. Örneğin yazın karadan esen en ufak bir rüzgar denizin buzlu havası ile karşılaşınca hemen sise sebep olur. Aynı şekilde denizden esen soğuk rüzgar da fazla ısınmış karaların üstüne gelince sis meydana getirir.
