Astronomi biliminin doğuşu ve gelişmesi nasıl gerçekleşmiştir? Astronominin gelişiminde katkısı olan bilim adamları ve katkıları.
1624 tarihli bir “Hollandalı teleskop” un erken tasviri. (Kaynak : wikipedia.org)
Astronominin Doğuşu ve Gelişimi
Astronomi terimi eski Yunancada “Yıldızların yasası” anlamına gelir. Astronomi, bilim dallarının anası olarak görülür. Bilim dalları içinde en eski olanıdır. Özellikle İlk Çağ uygarlıkları astronomi bilimi ile çok fazla meşgul olmuşlardır.
Örneğin Sümerler Ziggurat adı verdikleri tapınakların en üst katını rasathane (gözlemevi) olarak kullanmışlar ve yaptıkları çalışmalar sonucunda Ay Yılı Esaslı Takvim’i oluşturmuşlardır. Yine Mısırlılar, Nil Nehri’nin taşma zamanını hesaplayarak ürünlerinin sular altında kalmasını önlemek amacıyla Güneş Yılı Esaslı Takvim’i oluşturmuşlardır.
İslam dünyasında ilk rasathaneler Abbasiler döneminde kurulmuştur. Abbasi halifesi Me’mun başkent Bağdat’ta Beytül Hikme (Bilgi Evi) adı verilen Müslüman, Hristiyan ve Musevi bilginlerin çeşitli dillerden çeviriler yaptığı bir akademi kurmuştur. Bu durum Abbasilerin bilimi geliştirmeye çalıştıklarını, hoşgörülü olduklarını ve farklı kültürlerden etkilendiklerini göstermektedir.
Ziggurat – Kaynak: pixabay.com
Osmanlı Devleti’nde ilk rasathane III. Murat döneminde İstanbul Tophane’de Takiyyüddin Mehmet tarafından 1577 yılında kurulmuştur, islam dünyasında gelişen rasathane 16. yüzyıldan itibaren Avrupa’da da gelişmeye başlamıştır. Avrupa’da kurulan ilk gözlem evlerinden biri Kassel Gözlemevi’dir (1558). Bunu Tycho Brahe’nin gözlemevleri izlemiştir (1580).
Astronomi bilimi birçok buluşu da beraberinde getirmiştir. Örnek olarak Zic ve Usturlap verilebilir.
Zic; yıldızların yerini ve hareketlerini gösteren cetveldir. Usturlap ise yıldızların yükseklik açılarının ölçülmesi, zamanın ölçülmesi, burçlarla ilgili bilgilerin elde edilmesinde kullanılan araçtır.
Astronominin Gelişmesine Katkıda Bulunan Bilim İnsanları
Batlamyus (150): 48 takımyıldızını üstelemiştir.
Harezmi (770-840): Yıldızlar, gezegenler ve bunların özelliklerini anlatan bir kitap yazmıştır.
Nasuriddin-i Tusi (1201-1274): Meraga (Azerbaycan) rasathanesini kurmuştur.
Uluğ Bey (1394-1449): Semerkant’ta bir rasathane kurmuş ve gökyüzü haritası hazırlamıştır.
Ali Kuşçu (1403-1474): Uluğ Bey’in kurduğu rasathanede müdürlük yapmıştır. Fethiye adlı eserinde Dün-ya’ya ilişkin ölçüleri ve gezegenlerin uzaklıklarını hesaplamıştır.
Kaynak: pixabay.com
Kopernik (1473-1543): Dünya’nın ve diğer gezegenlerin Güneş çevresinde döndüğünü açıklamıştır. Yeni astronominin kurucusu kabul edilir.
Takiyyüddin Mehmet (1521-1585): Ekliptik (yörünge) ile Ekvator arasındaki 23 derece 27 dakikalık açıyı 1 dakika 40 saniye farkla 23 derece 28 dakika 40 saniye bulmuştur.
G. Bruno (1548-1600): Kopernik’in tezini savundu. Evrenin sonsuz olduğunu ve birçok gezegenin olduğunu söyledi.
Arka plan Kaynak: pixabay.com
G. Galileo (1564-1642): 1610 yılında Ay’daki dağları, yıldız kümeleri ve Samanyolu üzerindeki ilk tespitlerini yayınladı. Jüpiter’in 4 uydusu olduğunu söyledi.
J. Kepler (1571-1630): Gezegenlerin hareketlerini inceledi. Mars’ın yörüngesini incelerken kendi adı ile anılan yasaların ilk ikisini buldu.
I. Newton (1642-1727): 1671’de ilk aynalı teleskopu yaptı.
A. Einstein (1879-1955): Yıldızların Güneş gibi yer değiştirdiğini ispatladı.
