Aya İrini Kilisesi nerededir? Aya İrini Kilisesi’nin tarihçesi, özellikleri, tarihi. Aya İrini Kilisesi, müzesi ile ilgili bilgi.
Aya İrini Kilisesi (Kaynak : wikipedia.org)
Aya İrini Kilisesi; İstanbul’da Topkapı Sarayı’nın dış avlusunda yer alan eski Bizans kilisesidir. (Hagia Eirene). İlk kez 4. yüzyılda Roma İmparatoru Büyük Constantinus döneminde yapıldığı bilinmektedir. 532’deki Nika Ayaklanması’nda Ayasofya ile birlikte yakıldı. 6. yüzyılda Bizans İmparatoru İustinianos tarafından yeniden yaptırıldı. Bir süre sonra yörede çıkan yangında kilisenin narthex ve atriumu (sütunlu avlu) yandı. İmparator III. Leon dönemindeki büyük bir depremde (732) önemli hasar gördü ve aynı yüzyılda onarıldı.
Yapı, üç nefli bir bazilika görünümünde olmakla birlikte, dört beşik tonosla desteklenen ana kubbesiyle haç biçimli plan sisteminin bir öncüsü olarak ortaya çıkar. İki ana payenin arasındaki dörder devşirme sütun üst galeriyi taşır. Kubbe 15 m çapında ve yerden 35 m yüksekliktedir. Ana mekânı örten ikinci kubbe elips biçiminde basık ve kasnaksızdır. Ana mekânın doğu ucu bir apsisle (yarı kemerli kubbe) biter. Apsisin kalın duvarları arasında bir dehliz yer alır ve dehlizin iki ucunda birer kapı vardır. Altın zeminli apsis üzerinde, ikonoklasma (tasvir kırıcılık) döneminde yapıldığı sanılan bir haç vardır. Apsis kubbesinin kemerinde, Tevrat’tan alınmış bir parça, mozaik harflerle yazılıdır. Tonosla örtülü yan nefler ve narthex üzerinde üst kat yükselir.
Ana mekândan beş kapıyla üzeri tonosla örtülü narthexe geçilir. Narthexden atriuma geçiş de beş kapıyla sağlanır. İstanbul’daki Bizans kiliseleri içinde avlusu günümüze kadar gelen tek kilisedir. Avlusu, tonoslu sundurmalarla çevrilidir. Türk döneminde avlunun çevresine bir sıra daha sundurma eklenerek avlu daraltıldı. Kilise, İstanbul’un fethinden sonra hiçbir zaman camiye çevrilmedi.
Bir süre bazı silah ve araç gereçlerin saklanmasında kullanıldı. Bu nedenle “Cebehane” adını taşıyan kilise, III. Ahmet (1703-1730) döneminde silah müzesi (Dar-ül Esleha) yapıldı. 1846’da Tophane Müşiri Ahmet Fethi Paşa tarafından müze haline getirilerek 1869’da Müze-i Hümâyun adı verildi, 1875’te müze, Çinili Köşk’e taşınınca Aya İrini depo haline geldi. 1908’den sonra da Askeri Müze oldu. Bir süre boş kalan yapının çevresinde araştırmalar yapıldı, daha sonra da Ayasofya Müzesi’ne bağlandı.
