Zeytin diyarı ve kuzey Ege’nin gözde tatil beldesi olan Ayvalık ilçesinin tarihi ile ilgili bilgilerin yer aldığı sayfamız. Ayvalık tarihi.
Ayvalık çevresinin çok eski bir tarihi vardır. Bu bölgeye ilk yerleşenlerin Hititler (Etiler), sonra da sırası ile Frikler ve Lidyalılar olduğu anlaşılmaktadır. Daha sonra Yunan Adaları’na göç eden milletler, bilhassa Ayvalık Körfezi’nde bulunan Yund Adaları’nda küçük koloniler kurmuşlardır.
Bugünkü Ayvalık kasabasının kurulması 1430- 1440 yıllarına rastlar. Kasaba o zaman limana hakim bir tepe üzerindeydi. Bizans’ı sıkıştıran Osmanlı Türkleri Cunda (Alibey) Adası’nda bir deniz üssü kurmuşlardı. Türk denizcileri kasabanın bulunduğu sırtta yerleştiler.
Daha sonra, Ayvalık’a Rumlar da yerleşmeye başladılar. O kadar ki, kısa zamanda sayıca Türkleri geçtiler. Zeytinyağı, sabun yapımı, şarapçılık ve dericilik sayesinde çok zenginleştiler. Açtıkları okullarda Ayvalık’ı çevre Rumlarının kültür merkezî haline getirdiler. Aralarında gizli dernekler kurdular, gizli gizli çalıştılar. III. Mustafa zamanında. Çeşme’de Ruslarla girişilen savaşta gemisi batan Cezayirli Hasan Paşa, kara yolu ile İstanbul’a dönerken, Ayvalık’ ta, Rumların başı Papaz Ikomos’un evinde misafir kaldı. Bir süre sonra, Hasan Paşa sadrazam olunca, papaz bu tanışmadan faydalandı, Hasan Paşa’dan Ayvalık’ın bağımsızlığını tanıyan, burada Türklerin yerleşmemesini kabul eden bir ferman aldı
Bunun üzerine iyice azan Rumlarla Türkler arasında silâhlı çarpışmalar oldu. Hükümet, kuvvet göndererek silâhların teslimini istedi. Fakat Rumlar şiddetle karşı koydular. Kasabayı yakıp yıkarak adalara kaçtılar. Meşrutiyetten sonra da, Ayvalık’ta, Türkler aleyhinde siyasi çalışmalar yeniden alevlendi. Balkan Savaşı (1912-1913), Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) sıralarında Rumlar daha da ileri gittiler. Kurtuluş Savaşı sırasında, İzmir’i işgal eden Yunan kuvvetleri, 29 mayıs 1919’da Ayvalık’ı da aldılar. Burada bulunan 172. Piyade Alayı komutanı Yarbay Ali Bey (Ali Çetinkaya) İstanbul hükümetinin emrine baş eğmedi. Halktan da topladığı gönüllülerle, Millî Mücadelenin Ayvalık Cephesi’nî kurdu, çete harbine girişti.
Ayvalık üç buçuk yıl düşman işgalinde kaldı, 15 eylül 1922’de kurtarıldı. Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan Mübadele Antlaşması gereğince Ayvalık’taki Rumlar gönderildi, Midilli ve Girit’ten gelen Türkler yerleştirildi. Şehir yeniden onarılmaya başlandı.
