Buz Pateni sporu nasıl doğmuştur? Eski çağlardan günümüze Buz Pateni, dünyadaki gelişimi, tarihçesi, önemli buz pateni sporcuları hakkında bilgi.
Buz Pateninin Tarihçesi
Buz pateninin ilk kez M.Ö. 1000’li yıllarda İskandinavya‘da ortaya çıktığı sanılmaktadır. Hayvanların bacak kemiklerinden yapılmış İlk buz patenlerinin ortası oyuk ve ayağa bağlanabilmesi için bir ucu delikti. Bu ilkel patenler buz üzerinde eşya taşımak amacıyla da kullanılıyordu. Buz üzerinde oynanan takım oyunlarına ise M.S. 2. yy.dan kalma belgelerde rastlanmaktadır.
Orta Çağdan beri Hollânda‘daki su kanallarında erkekler ve bayanlar abasında paten yarışmaları yapılmaktaydı. 1180’de yayımlanmış “Town of London” adlı gazetede çocukların ayaklarına kemik bağlayıp ellerine sopa alarak kendilerini buz üzerinde ittiklerine yer verilmiştir. 1498’de Hollândalı Tohannes Brugman tarafından yazılmış “Styldwina’nın Yaşamı” adlı kitap, buz patenini bir hikâye örgüsü içinde resimlerle anlatan ilk yapıt olmuştur, ingiliz askerleri buz patenini 1740’larda Kuzey Amerika’ya götürmüşlerdir. 1770’li yıllarda Fransız sarayında çok ilgi gören buz pateni Marie Antoinette, Napoleon Bonaparte gibi ünlülerce de sevilerek yapılmıştır. 1771’de Robert Johnes tarafından yazılan paten kitabında buz üzerinde yapılan çeşitli hareketler anlatılmıştır. Bu hareketler arasında “dış kenar”, “iç kenar”, “üçlü dönüş” ve “spread eagle” yer almıştır. İngiltere’de ilk sürat yarışı 1814’te Fens kentinde gerçekleştirilmiştir. Amatörler arası yarışların ilki ise 1823’te düzenlenmiştir.
Artistik Buz Pateni
İlk doğal buz pateni pisti
Tümüyle demirden yapılan ve çizme altına takılan ilk buz patenini 1848’de Philedelphialı E. W. Bushnell yapmış, ilk doğal buz pateni pisti ise 1868’de Kanada’nın Toronto eyaletinde açılmıştır. 1876’da Londra’da Glaciarium adıyla açılan özel bir pist yapay olarak dondurulmuş, bu teknikle daha büyük ve halka açık pistlerin yapılabilmesi olanağı doğmuştur. Böylece buz sporları sıcak iklimlerde de yapılabilir hâle gelmiş, salonların ve sporcuların sayıları hızla artmıştır, ilk paten kulübü 1742’de Edinburgh’ta kurulmuştur.
1830’da Londra’da artistik patinajı da kapsayan İlk paten kulübü açılmıştır. Bunu 1860’ta New York Paten Kulübü’nün kurulması ve Chicagolu usta dansçı Jackson Haines tarafından, dans hareketlerini de içeren yeni bir tekniğin Avrupa’da sergilenmesi izlemiştir. Haines’in düşüncelerinden esinlenerek patende Viyana akımını başlatan “Viyana Buz Sporları Kulübü” 1867’de kurulmuştur. Sonradan uluslar arası bir nitelik kazanan artistik patinaj Viyana akımının ürünüdür. Buz pateni sporlarıyla ilgili ilk örgütler, 1878’de kurulan ‘Büyük Britanya Ulusal Buz Pateni Federasyonu” ve 1886’da kurulan “Kanada Amatör Paten Federasyonu” olmuştur. Bu federasyonlar diğer ulusal örgütlerle birleşerek 1892 yılında “Uluslar Arası Buz Pateni Birliği”ni (ISU) oluşturmuşlardır. ISU’nun kuruluşundan sonra artistik paten, sürat pateni ve buz dansı karşılaşmalarının tümü bu örgüt tarafından gerçekleştirilmiştir.
Avrupa Artistik Buz Pateni Şampiyonası
Avrupa Artistik Buz Pateni Şampiyonası ilk defa 1891’de Hamburg’da, sadece erkeklerin katılımıyla düzenlenmiş, bayanların da katıldığı ilk Avrupa Şampiyonası ise 1930’da yapılmış, aynı yıl çiftler kategorisi de yarışmalara dâhil edilmiştir. Dünya Buz Pateni Şampiyonası ilk olarak 1896’da Saint Petersburg’da düzenlenmiş, 1906’da Davos’ta ise bayanların da yer aldığı ilk Dünya Şampiyonası yapılmış, çiftler kategorisinin Dünya Şampiyonasında yer alması ise 1908’de Saint Petersbourg’daki yarışmalarda olmuştur. Buz dansında ilk Dünya Şampiyonası 1952’de Paris’te organize edilmiş, bu branşta ilk Avrupa Şampiyonası ise 1954 yılında düzenlenmiştir.
Bayanların ve erkeklerin katıldığı artistik paten ve yalnızca erkeklerin katıldığı sürat pateni karşılaşmaları, 1908 Olimpiyat Oyunları’ndan sonra ilk kez 1924 Kış Olimpiyat Oyunlarında yer almıştır. Bayanların da katıldığı sürat pateni yarışmaları ilk kez 1960 Olimpiyatları’nda yer almış, buz dansı gösterileri ise İlk kez 1976 Olimpiyatları’nda yapılmıştır. Uluslar Arası Patinaj Birliği tarihinin en köklü değişimleri 1990 yılında yaşanmıştır. Bu yıl uluslar a-rası karşılaşmalarda neredeyse yüzüncü yılını dolduran zorunlu hareketler kaldırılmıştır. 1992’den sonra salon kısa pist yarışmalarına tam bir olimpik statü kazandırma kararı ile sürat pateninin kapsamı genişletilmiştir. Buz pateni günümüzde oldukça sevilen bir spor dalı olarak gelişimini sürdürmektedir. Yapay olarak dondurulan pistlerin sayısının da artması ile boş zamanları değerlendirme amacıyla yapılan buz pateni yaygınlaşmıştır. Buz pateninde tek bayanlarda K. Witt, S. Henie, B. Scott, S. Dijkstra; tek erkeklerde R. Button, H. Jenkins, B. Boitano, S. Hamilton, K. Shafer; çiftlerde J. Torvill-C. Dean, N. Bestermianova-A. Bukine, I. Radnino-A. Zaytsev önde gelen İsimlerdir.
