Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) İle İlgili Yazı (Kısa İki Adet Yazı)

Cumhuriyetin ilanı ile ilgili yazı. 29 Ekim 1923 günü kurulan Cumhuriyetin kuruluş aşaması ile ilgili iki farklı kaynaktan yazının yer aldığı sayfamız.

Cumhuriyetin İlanı İle İlgili Yazı

23 nisan 1920’de Ankara’da açılan Büyük Millet Meclisi, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk temel taşı oldu. Yurdun çeşitli köşelerinden seçilen yeni milletvekilleri, Kurtuluş Savaşı’nı yürütebilecek güçte bir hükümet kurmaya karar verdiler. 24 nisan 192û’de, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti kuruldu. Atatürk hem Meclis’in, hem de yeni hükümetin başkam seçildi. Bütün Kurtuluş Savaşı’mızı da bu hükümet yürüttü. Zafer kazanıldıktan sonra, 1 kasım 1922’de de, saltanat (padişahlık idaresi) resmen kaldırıldı. Bunun üzerine, İstanbul Hükümeti iş başından çekilerek, yerini Büyük Millet. Meclisi Hükümeti’ne bıraktı.

Saltanatın kaldırılmasıyla, Osmanlı hanedanı sona ermiş oluyordu. VI. Mehmet 17 kasım 1922 gecesi, gizlice bir İngiliz savaş gemisine binerek, Avrupa’ya kaçtı. 24 Temmuz 1923‘te Lozan (Lausanne) Barış Antlaşması imzalandı. Böylece, Millet Meclisi Hükümeti, Kurtuluş Savaşı’yla anayurdu düşmanlardan kurtardığı gibi, yaptığı antlaşmalarla da yeni bir Türk devletinin doğduğunu bütün dünyaya kabul ettirmiş oldu.

Cumhuriyetin İlanı

Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, 23 nisan 1920’den beri, millet adına yurdu yönetmekteydi. Bu yeni devlet gerçekte bir cumhuriyetten başka bir şey değildi. Meclis Başkanı Atatürk, aynı zamanda cumhurbaşkanlığı görevini de yapıyordu. Osmanlı Devleti artık büsbütün ortadan kalktığına göre, şimdi sıra yeni devletin adını koymaya gelmişti.

Önce yeni devletin başkentini seçmek gerekiyordu. Atatürk bu işi Meclis’e bıraktı. Kurtuluş Savaşı başlayalı beri, Ankara Türkiye’nin merkezi haline gelmişti. Yeni hükümet bütün toplantılarını burada yapıyordu. Dolayısıyla, Ankara yeni hükümetin başkenti durumundaydı. Meclis’teki görüşmelerden sonra, 13 ekim 1923‘te, Ankara’nın yeni Türk devletinin başkenti olması kabul edildi.

Atatürk, 28 ekim 1923 akşamı, yakın arkadaşlarını Çankaya’daki evinde yemeğe çağırarak, onlara bu konudaki kesin kararını açıkladı:

«Yarın Cumhuriyet’i ilân ediyoruz!» dedi.

Hemen o gece, bir öntasarı hazırlandı. Bu tasarıda Cumhuriyet’in temelleri belirtilmişti. Ertesi gün, tasarı Meclis’te okundu. Tasarının ana çizgileri şöyleydi :

1. Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyet’tir.
2. Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare edilir.
3. Türkiye Devleti hükümet işlerini Vekiller Heyeti ile yürütür.

Büyük Millet Meclisi bu tasarıyı kabul etti. Saat 20.30’da, «Yaşasın Cumhuriyet!» sesleri, alkışlar arasında, Cumhuriyet ilân edildi.

Sıra şimdi de cumhurbaşkanı seçimine gelmişti. Ankara milletvekili Gazi Mustafa Kemal Paşa (Atatürk), oy birliğiyle, Türkiye Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı seçildi. Cumhurbaşkanı seçiminden sonra, yüz bir top atılarak, Cumhuriyet’in ilanı halka duyuruldu. Bütün yurtta büyük bir sevinç dalgalanmaya başladı. Türk milleti benliğini yeniden bulmuş, özlediği halk yönetimine kavuşmuştu. Cumhuriyet’in kurulduğu 29 Ekim günü, her yıl, Türk milletinin en büyük bayramı olarak, şenliklerle kutlanır.

Yazı – 2

CUMHURİYETİN KURULMASI

Osmanlı yönetimi, tek kişi yönetimiydi. Padişahın ağzından çıkan söz yasa sayılırdı. Halk, yönetimin dışında, çekingen, kuşkulu, sindirilmiş, padişahlar ne buyurursa onu yapıyordu. Toplanan vergiler nerelere harcanıyor, kimse bilmiyordu. 19. yüzyılın son döneminde Mithat Paşa, Namık Kemal… vb. gibi bazı aydınlar, halkın yönetime katılmasına çalışmışlar, fakat bunda da amaçladıkları gibi büyük bir başarıya ulaşamamışlardı.

Atatürk, bu yönetimin bozulduğunu, halkın da büyük bir baskı altında ezildiğini görmüştü. Kurtuluş Savaşı biter bitmez, kurulacak yeni devletin yönetimi konusunda da hazırlıkları vardı. Yurdu tek adam yönetiminden kurtarmak, bir halk yönetimi kurmak istiyordu. Erzurum ve Sivas kurultayları, Ankara’da kurulan T. Büyük Millet Meclisi bunun bir uygulamasıydı.

28 Ekim 1923 günü çalışma arkadaşları Çankaya’da ki evinde topladı. Onlara, devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği konusunda konuştu. Herkes düşüncesini açıkladı. Sonunda, en iyi yönetimin Cumhuriyet olduğuna karar verdiler.

29 Ekim 1923 günü öğleden sonra toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Türkiye’nin yeni yönetimi Cumhuriyet olarak kabul edildi. Haber kısa zamanda yurda yayıldı. Sevinç gösterileriyle halk tarafından kutlandı.

Aynı gün, Mustafa Kemal, ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Böylece Türk ulusu, 29 Ekim 1923 günü bugünkü Cumhuriyet’e kavuşmuş oldu.