Halk Oyunları Hakkında Bilgi

Halk oyunu nedir? Halk oyunları çeşitleri nelerdir, özellikleri, kısaca tarihçeleri, kuralları hakkında bilgi.

HALK OYUNLARI

İnsanların geleneksel yaşama biçimlerini, inanışlarını, tabiatla ve birbirleri ile olan ilişkilerini figür, ritm ve müzik eşliğinde anlatan, kültür öğelerinin bu yolla nesilden nesile aktarılmasına yardım eden önemli bir etkinliktir. Millî folklorumuzun önemli bir bölümünü oluşturan halk oyunlarımız, sportif açıdan da büyük önem taşımaktadır. Halk oyunlarımızın birçok figürü incelendiğinde, bunların aynı zamanda diğer spor dallarında kullanılan bazı hareketlerle yakın ilişki içinde olduğu görülmektedir. Ayrıca halk oyunlarını öğrenmek de, bir sportif faaliyeti öğrenmekle aynı çabayı, aynı etkinliği taşımaktadır. Halk oyunları da birçok spor dalı gibi

sosyal bir faaliyettir. Yörelere göre farklılıklar gösteren halk oyunlarının kendine has kıyafetleri, malzemeleri ve kuralları vardır. Bütün bu benzerlikler halk oyunlarını sportif faaliyetlere yaklaştırmaktadır. Aralarındaki en belirgin fark; sportif faaliyetleri uluslararası nitelikte, bölgelere göre değişmeyen, kesin kuralları olmasına rağmen halk oyunlarının yöresel nitelik taşımasıdır.

Ancak bu da halk oyunlarının bir gereğidir. Türkiye zengin bir folklorik yapıya sahiptir ve Türk milli folklorunun önemli bir bölümünü oluşturan halk oyunları oldukça çeşitlidir. Kıyafetlerinden kurallarına, müziğinden figürlerine kadar farklılıklar gösteren halk oyunlarımız, ne kadar eski olurlarsa olsunlar, günümüzde de sevilerek uygulanmakta ve izlenmektedir. Hemen hemen tüm eğitim birimlerinde oluşturulan kol faaliyetleri ile halk oyunları gösterileri yapılmakta ve belli zamanlarda yarışmalar düzenlenmektedir.

Oyunların Oynanış Nedenleri

Nişan ve düğün, askere, gurbete uğurlama ve karşılamada.
Şenliklerde.
Dini ve milli bayramlarda.
Mevsimlik bayramlarda.
Kurtuluş günlerinde.
Yaşıtlar arası eğlencelerde.
Yaylaya çıkış ve dönüşlerde.
Savaş öncesi ve sonrasında.

Oyunların Oynanma Yerleri

Açık alanlarda (çayır, mera, otlak, hasat yeri vb.) ve kapalı alanlarda (ağıl, düğün salonu, kapalı salon, sahne, tiyatro vb.) oynanır. Oyuncu Seçimi: Erkeklerin oynadığı oyunlar. Bayanların oynadığı oyunlar. Bayan ve erkeklerin, beraber oynadıkları oyunlar.

Halk Oyunlarının Tasnifi

illere göre,
Bölgelere göre,
Oyun türlerine göre,
Oyuncuların cinsiyetine göre,
Kişi adlarına göre,
Hayvan adlarına göre,
Oyunda kullanılan araçlara göre.
Ayrıca Halk Oyunları
Millî oyunlar,
Seyirlik oyunlar,
Çocuk oyunları,
Temsilî nitelikli oyunlar,
Beceri ve yetenek oyunları,
Eğitici oyunlar olmak şeklinde de sınıflandırılabilir.

Tüm bu sınıflandırmalar genel olarak yapılmaktadır. Çünkü halk oyunlarımız insanlar vasıtasıyla gerek göçler, gerekse evlenme, askere gitme vb. nedenlerle yurdun birçok yerine taşınabilir ve o yörede sevilerek benimsenirse, aynı oyun türü birçok bölgede görülebilir.
Örnek Oyunlar: Koççeri oyunu, Kasap oyunu, Tamzara oyunu, Delile oyunu, Karşılama oyunu vs.

Halk Oyunlarının Türlere Göre Sınıflandırılması

Halk oyunları türlerine göre altıya ayrılır:

1. BAR TÜRÜ OYUNLAR:

Genellikle Kuzeydoğu Anadolu Bölgesin’de görülür.
Oyunların Özelliği: Figürler keskin hatlarla belirgindir. El ve ayaklar gergin olarak kullanılır.
Örnek Şehirler: Ağrı, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Kars ve Artvin.
Örnek Oyunlar: Hançer Barı, Yüksel Barı, Sarhoş Barı, Tavuk Barı, Başbar, ikinci Bar.

2. HALAY TÜRÜ OYUNLAR:

Doğu Anadolu’nun bir kısmı ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde görülür.
Oyunların Özelliği: Oyun figürlerindeki el ve ayak hareketleri daha çok dairesel olarak yapılır.
Örnek Şehirler: Van, Bitlis, Tunceli, Tokat, Muş, Elâzığ, Malatya, Siirt, Mardin, Diyarbakır, Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa.
Örnek Oyunlar: Abdurrahman Halayı, Arapgir Halayı, Kartal Halayı, Çekirge Halayı, Koç Halayı, Düz, Toycular, Lorke, Leylim, Esmerim.

3. HORA VE KARŞILAMA TÜRÜ OYUNLAR:

Genellikle Trakya Bölgesi’nde görülür.
Oyunların Özelliği: iki ya da daha fazla kişinin karşı karşıya gelerek müzik eşliğinde oynamasına dayanan bir halk, oyunudur.
Örnek Şehirler: Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale.
Örnek Oyunlar: Kampana, Alipaşa, Ahmetbey, Mendil, Zigoş, Fatoş, Düz Horo, Hanım Ayşe, Debreli Hasan, Drama Karşılaşması, Karşılama.

4. HORON TÜRÜ OYUNLAR:

Karadeniz Bölgesi’nde, özellikle Doğu Karadeniz kısmında görülür.
Oyunların Özelliği: Horondaki oyun figürlerinde Karadeniz’in deli dalgaları, avlanan balıkların ağlardaki çırpınışı, yaprakların ağaçtan yere düşerken havada sallanışını görmek mümkündür. Oyun figürlerinde bu özellikler anlatılır. Erkek oyunları kadın oyunlarından daha hızlıdır.
Örnek Şehirler: Trabzon, Giresun, Rize, Samsun, Ordu, Sinop ve Artvin.
Örnek Oyunlar: Sigsara, Horon Kurma, Eşkıya Horonu, Düz Horon, Deli Horon, Bıçak Horonu, Koççeri, Üç Ayak.

5. KAŞIK TÜRÜ OYUNLAR:

Güney Anadolu’nun Akdeniz’e açılan kesimlerinde görülür.
Oyunların Özelliği: Araçla oynanan oyunlara en belirgin örnektir. Oyuncular ellerinde kaşıkla ritm tutarak, karşılıklı düz sıra veya dairesel biçimde oynarlar.
Örnek Şehirler: Kırşehir, Konya, Mersin, Kastamonu, Antalya, Eskişehir, Bursa.
Örnek Oyunlar: Silifke’nin Yoğurdu, Keklik, Yayla Yolları, Develi, Fidayda.

6. ZEYBEK OYUNLARI:

Bu oyunlar genellikle Batı Anadolu, Ege, Akdeniz’in kıyı ve iç kesimlerinde görülür.
Oyunların Özelliği: Oyunlarda zeybeklerin yaşama biçimleri, savaş kahramanlıkları, çeviklikleri anlatılır. Bağsız ve bağımsız oynanan oyunlara en iyi örnektir.
Örnek Şehirler: İzmir, Aydın, Bursa, Bilecik, Kütahya, Eskişehir, Muğla, Uşak, Isparta, Burdur, Manisa, Denizli.
Örnek Oyunlar: Muğla Zeybeği, Yörük Ali Zeybeği, Harmandalı, ince Memed Zeybeği, Kerlmoğlu Zeybeği.
Ayrıca çeşitli bölgelerde davulcuların davulla solo figürler yaparak hem çalıp hem oynadıkları da görülmektedir. Kastamonulu Karayılan bu türe örnektir.