Psikolojide kişiliği oluşturan etmenler olarak neler kabul edilir? Kişiliği oluşturan treytler hakkında bilgi.
Kişiliği Oluşturan Etmenler
Kalıtım: İnsanlar arasında, doğumdan kısa bir süre sonra, duygu ve davranış düzeyinde farklar görülür. Bu farklar bireyin davranışlarında, kalıtımın etkili olduğunu gösterir.
Fizyolojik etmenler: Fizyolojik etmenlerin başında; içsalgıbezleri, hormonlar, otonom sinir sistemi gelir.
Bilinçaltı etmenler: Her insanın kendine özgü duygu ve düşünce, inançları vardır. Bunların bir kısmı mantıklı ve toplumsal değerlere uygun olmadığı için bilinçaltına itilir. Bilinçaltındaki bu arzular, duygu ve düşünceler kişiliğin gelişimini olumsuz yönde etkiler.
Sosyal ve kültürel etkenler: Bireyin kişilik özelliklerinin çoğu, içinde yaşadığı sosyal ve kültürel çevrenin ürünüdür. Bu özellikler toplum içinde yaşayarak öğrenilir.
Bireyin toplum içindeki değerleri öğrenmesi, benimsemesi ve bunlara uygun davranması çok uzun bir süreçtir. Bu sürece sosyalleşme adı verilir.
Kişilik denince akla örneğin alçakgönüllülük, dürüstlük, samimiyet, dışadönüklük, içedönüklük gibi özellikler gelmektedir. Sözü edilen özellikler kişilik konusundaki ilk incelemelerle belirlenmiştir. Bunun için İngilizce’deki kelimeler incelenmiş, davranış biçimlerini ifade eden 18.000 kelime bulunmuştur. Bu kelimelerin eş anlamlısı olan veya anlamı belirsiz olan 4.500 tanesi elenmiştir. Geriye kalan kelimeler kategorilere ayrılmıştır. Daha sonra bireyler bu kelimelerin temsil ettiği “TREYTLER” (Kişilik Özelliği) açısından değerlendirilmiştir. Örneğin, bireyler sorumlu-güvenilmez boyutu üzerinde 5 (çok sorumlu) ile 1 (hiç güvenilmez) arasında puan verilerek derecelendirilmiştir.
Treytleri inceleyen kuramların başında Hans Eysenck (1916-1997)’inki gelir. Eysenck’in yaptığı hesaplamalar, insanlardaki tüm kişilik özelliklerinin iki faktör altında toplandığını göstermiştir: Dengeli-dengesiz faktörü ile içedönük-dışadönük faktörü. Kişiliğin temel eksenlerini bu iki faktör oluşturmakta, ortaya dengeli-içedönük, dengeli-dışadönük, denge-siz-içedönük ve dengesiz-dışa dönük gibi dört olası durum çıkmaktadır. Eysenck treytleri bu dört özelliğe sahip olma durumuna göre sıralamıştır.
