Olay Yazısı Nedir? Olay Yazılarının Özellikleri Çeşitleri ve Örnekleri

Olay yazısı nedir? Olay yazıları nelerdir, özellikleri nelerdir? Olay yazısı nasıl yazılır, örnekleri, hakkında bilgi, konu anlatımı

Edebi Sözler

OLAY YAZILARI

Bir olayın; kahramanlar zaman ve mekan (yer) çerçevesinde anlatıldığı yazılardır.

Başlıca Olay Yazıları Şunlardır:

Roman:

İnsan ve toplum hayatını konu alan yaşanmış ya da yaşanması mümkün olayları kişi yer ve zamana bağlı anlatan uzun yazılara denir.

Özellikleri

> Romanda bir ana olay etrafında birden çok olay yer alabilir. Olaylar bütün ayrıntılarıyla ele alınır.
> Romanda kişi sayısı oldukça fazladır ve kişiler ayrıntılarıyla tanıtılır.
> Romanda uzun bir zaman dilimi söz konusudur.
> Romanda geniş bir yer kavramı vardır. Olaylar geniş bir coğrafyada gerçekleşebilir.
> Romanlar işlediği konulara göre “sosyal romanlar, tarihi roman, polisiye roman… vb.” ve akımlarına göre: romantik, realist roman vb. diye türlere ayrılır.

Hikâye (Öykü):

Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olan olayların yer ve zaman belirtilerek anlatıldığı kısa düz yazılara denir.

Özellikleri

> Öykülerin en önemli özelliği olay, yer ve kişilerin ayrıntılara kaçmadan anlatılmasıdır.
> Genelde bir olay etrafında gelişir, olayın geçtiği yer sınırlı, zaman kısa ve kişi sayısı romana göre azdır.
> Anlatım özlü ve yoğundur.
> Hikâye, olay hikâyesi ve durum hikâyesi olmak üzere ikiye ayrılır.
> Türk edebiyatında Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal, Sait Faik Abasıyanık önemli hikâye yazarlarındandır.

Masal:

Olağanüstü olayların anlatıldığı hayali öykülere denir.

Özellikler

> Masallar tekerlemeyle başlar.
> Masallarda olağanüstü olaylar anlatılır.
> Yer ve zaman kavramları belirsizdir.
> Masal kahramanları peri, cin , dev… gibi olağanüstü varlıklardır.
> Masallar evrensel konuları işler.
> Masalların sonunda İyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır. Eğiticilik esastır.
> Masallarda ait olduğu kültürün gelenek ve göreneklerinden izler bulmak mümkündür.
> Olaylar miş’li geçmiş zaman kullanılarak anlatılır.

Develer tellal iken, pireler berber iken, ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken memleketin birinde İdi ile Bıdı derler bir karı koca varmış. İkisinin de huyu suyu birbirine benzermiş. Kim ne derse ona inanırlarmış. Yüzlerine gülen, ekmeklerini ellerinden alırmış…
Bir bölümü yukarıya alınan yazının türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Masal
B) Fabl
C) Hikâye
D) Roman

Çözüm :
Bir bölümü alınan yazı türü masaldır. Çünkü m asallar tekerleme ile başlar. Masallarda yer ve zaman verilmez. Anlatımda daha çok, “-miş”li geçmiş zaman kullanılır.
Cevap A

Fabl (Hayvan Masalları):

Ahlak ya da hayat dersi ver-r vıek amacıyla yazılan, kahramanları hayvanlar olan manzum ya da düz yazı biçimindeki kısa öykülere denir.

Özellikleri:

> Şiir şeklinde ya da düz yazı biçiminde yazılır.
Kahramanları hayvanlar, bitkiler ya da eşyalardır.
> İnsanlara öğüt vermek amacı taşır. Sonunda mutlaka bir İbret dersi ve ahlaki öğüt verilir.
> Olaylar çoğunlukla kır, orman ya da köylerde geçer.
> Beydaba ve La Fontaine bu türün en tanınmış yazarlarıdır.

Daha fazla bilgi

Efsane:

Tarih, toplum ve doğa olaylarının nedenlerinin, ve oluşumlarının olağanüstü, akıl dışı açıklamalarla anlatıldığı hikâyelere efsane denir. Efsaneler halkın hayal gücünden ortaya çıkar ve gelişir. Kuşaktan kuşağa aktarılarak gelir.

Efsane Türleri

Dünyanın yaratılışını, tabiat varlıklarının meydana gelişini, kıyamet günlerini anlatan yaratılış efsaneleri:
Tarihi efsaneler
Dini efsaneler

Türk Edebiyatında Efsane

Kahramanlık, fedakârlık, cesaret, ahlaki davranışlar, sosyal düzene bağlılık, Allah’ın kudretine iman, doğruluk, cömertlik gibi konular işlenir.

Örnek Efsaneler: Genç Osman, Boş Beşik, Çakıcı Efe, Çoban Çeşmesi, Gelin Kayası, Cennet Dağı, Kan Kuyusu, Yusufçuk Kuşu…

Daha fazla bilgi

Destan

Milletlerin tarihinde derin izler bırakan olaylara (sel, deprem, kıtlık, göç gibi) olağanüstü olay ve kahramanların da eklenmesiyle oluşan ve kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze kadar ulaşan öykülere destan denir. Destanların çoğu şiir biçimindedir. Destanlar bilinen en eski edebiyat türlerindendir.

Oğuz Destanı, Saka Destanı, Gılgamış Destanı, Manas Destanı, Yaratılış Destanı, Battal Gazi Destanı, Dede Korkut Kitabı, Danişment Gazi Destanı Türklerin bilinen destanlarındandır.

Daha fazla bilgi

Hatıra (Anı):

Bir kişinin, yaşadığı ya da tanık olduğu olayları, belli bir zaman geçtikten sonra anlattığı yazılardır.

> Herkes anı yazabilir. Ancak sanatçı, devlet adamı gibi tanınmış kişilerin yazdığı anılar daha değerlidir.
> Anılar yaşanmış ya da tanık olunmuş olayları anlattığı için geçmişe ışık tutar. Bundan dolayı anılar tarihi belge niteliği taşır.

Örnek Soru :

Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Anıların tarih bilimi için önemli olduğu söylenemez.
B) Özel mektuplarda konu alanı sınırsızdır.
C) Gezi yazarı bakmasını ve görmesini bilen kişi olmalıdır.
D) Günümüz gazeteciliğinde röportajın yeri giderek artmaktadır.

Çözüm :
Anılar tarih bilimi için önemli kaynaklardır. Anılar tarihe mâl olmuş olayları kişisel bakış açısıyla yansıtır. Anılar incelenerek tarihsel konular hakkında ipuçları elde edilebilir.
Cevap A

Günlük (Günce):

Bir kişinin başından geçenleri, tanık olduğu olayları tarih belirterek günü gününe yazdığı yazıya denir.

Özellikleri

1- Kısa yazılardır.
2- Olayı yaşayan kişi tarafından yazılır.
3- Yazarın hayatından izler taşır.
4- İçten ve sevecendir.

Biyografi (Yaşam Öyküsü):

Önemli kişilerin hayatlarının tarih sırasına göre başkası tarafından anlatıldığı yazılara denir.

Özellikleri

> Biyografilerde amaç o kişiyi tüm yönleriyle tanıtmaktır.
> Biyografi açık, sade bir dille yazılır.

Otobiyografi (Öz Yaşam Öyküsü):

Kişi kendi hayatını, yine kendisi anlatıyorsa bu yazı türüne otobiyografi denir.

Örnek Soru :

“Karacaoğlan (1606-1689) halk şiirimizin en ünlü, en kuvvetli saz şairlerindendir. Adana’nın Bahçe ilçesinin Farsak köyünde doğmuştur. İçinde yaşadığı çevrenin ve insanların coşkun, gerçekçi şairidir.” cümleleriyle başlanan bir yazının türü, aşağıdakilerden hangisi olur?

A) Söyleşi
B) Anı
C) Bibliyografi
D) Biyografi

Çözüm :
Ünlü kişilerin hayatının anlatıldığı yazılara biyografi denir. Parçada, ünlü bir halk ozanı olan Karacaoğlan’ın hayatı anlatılmıştır.
Cevap D

Gezi Yazısı (Seyahatname):

Gezilip görülen yerlerle ilgili bilgi, gözlem ve izlenimleri yansıtan yazılardır. Gezi yazısında yazar, gezdiği yerleri anlatmalı; uydurma, yanlış bilgiler vermemelidir. Yazar gördüklerini okuyucusunun daha iyi algılaması için, karşılaştırma yapar. Okur, o yerleri sanatçıyla gezer gibi olur.

Özellikleri

> Bu yazı türünde amaç gezilen görülen yerleri tanıtmaktır.
> Edebiyatımızın en meşhur gezi yazısı Evliya Çelebi’nin on ciltlik “Seyahatnamesi”dir. Bunun dışında Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Beş Şehir” adlı eseri ile Reşat Nuri Güntekin’in “Anadolu Notları” bu türün önemli örneklerindendir.

Daha fazla bilgi

Tiyatro:

Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olayları sahnede canlandırmak için yazılan eserlere denir.

Özellikleri

> Sahnede oynanmak için yazılır.
> Karşılıklı konuşma ve bu konuşmayı destekleyen hareketlere dayanır.
> Tiyatroda; sahne, dekor ve kostüm önemlidir.

UYARI

Tiyatro konusuna göre üçe ayrılır:
1. Trajedi: Hayatın acıklı yönlerinin işlendiği tiyatro eseridir.
2. Komedi: İnsanları güldürerek eğitmeyi amaçlayan tiyatro eseridir.
3. Dram: Hayatın hem gülünç hem de acıklı yönlerini anlatan tiyatro türüdür.

Daha fazla bilgi

Haber:

Bir olay veya konuyla ilgili 5N 1K kuralına göre yazılmış yazılara haber denir.
Bir haber yazılırken 5N 1K ilkesine uyma zorunluluğu vardır.
Ne? Nerede? Ne zaman? Nasıl? Niçin? 5N
Kim? 1K
Bu sorulara cevap veren haber her yönüyle tam bir haberdir.
Bir haberde bulunması gereken dört nitelik vardır: ilginçlik, önemlilik)i yenilik, doğruluk.
Haberde herkesin anlayabileceği bir dil kullanılmalıdır.
Haberi hazırlayan, habere kendi duygu ve düşüncelerini katmamalıdır.

Röportaj:

Konusu soruşturma, araştırma olan gazete veya dergi yazılarına röportaj denir. Röportaj yazıları, incelemeyi, araştırmayı, gezip görmeyi gerektirir. Röportaj yazarı, araştırmalarını kendi gözlem ve anlayışına göre değerlendirir.