Edebiyatta Öykü Nedir? Edebiyatta Öykü türünün özellikleri, öncüleri, yazarları, Türk edebiyatında öykü hakkında bilgi.
Öykü; yaşanmış ya da görülmüş, duyulmuş bir olayı başkalarına söz ve yazıyla iletmekten doğan anlatı (tahkiye) türleriden, başlıca çağdaş örneklerinden biridir (hikâye). Edebiyattaki bütün türler en geniş anlamda birer anlatı ürünüdürler. Çünkü insanoğlunun yaşantısı anlatıya dayanmakta; herkes günlük yaşamda gördüğü, duyduğu, düşündüğü, korktuğu, merak ettiği tatmak istediği, olayları anlatarak yeniden yaşamaktadır.
Eski eski biçimi destan (epope) olan anlatı türü, sözlü örnekleri masal, halk hikâyesi gibi aşamalardan, koşukla yazılmış mesnevi, fabl, manzum öykü gibi kullanımlardan sonra matbaanın bulunup kullanışıyla romana doğru gelişme göstermiştir. Öykü; olayların köklerinin nedenlerine inmeden bir izlenimin etkisine dayanır; yaşamın en etkili, en önemli, en anlamlı yanına yönelir. Öykücü, anlatımını sınırlarını belirleyerek yoğun bir güç kazanmaya bakar, sözünü dağıtmaz, tekil kalır.
Öykücü, bakan ve gören kişi olarak çalışmayı yeğler, “bence” denebilecek bir özelliği elden bırakmaz. Öykü, seçilmiş anların parça olarak anlatımıdır; o yüzden tek boyutlu kalırsa da etki gücü ve yayılma olanağı da buradan doğar. Türün, İtalyan yazarı Boccaccio’nun örnekleriyle başladığı (Dekameron), İngiliz Chauser’in ürünleriyle (Canterbury Hikâyeleri) yürüdüğü, herkesçe kabul edilmiş başlangıç çizgisidir. Basım işinin gerçekleşmesi, kitap endüstrisinin gelişmesi, okunması en çok ilgi yaratan bu türün bütün dünyada gelişmesini sağladı.
En genel bakışla türün ustalarını yalnızca anmak gerekirse ilkin şu adlar akla gelir: D’Annunzio, Pirandello, Malaparte, Cervantes, Unamono, Voltaire, Stendhal, Flaubert, A. Daudet, Guy de Maupassant, J. P. Sartre, A. Camus, C. Dickens, J. Joyce, B. Brecht, Puşkin, Turgenyev,Anton Çehov, Maksim Gorki, Pasternak, Hamsun, E.A.Poe, Mark Twain, O’Henry, J. London, Hemingway, Steinbeck, E. Caldvel, T. Capote…
Türk Edebiyatında Öykü:
Çağdaş yaşantıyı gerçekçilikle dile getiren öykü örneklerini Tanzimat döneminde görürüz: Ahmet Mithat, Samipaşazade Sezai, Nabizade Nazım, Emin Nihat. Bu türü en ilginç ve olgun örneklerle güçlendiren ise şüphesiz Halit Ziya Uşaklıgil olmuştur. Ömer Seyfettin‘in açtığı yolda Milli Edebiyat Akımı’nı oluşturanlar; Refik Halit, Yakup Kadri.
Cumhuriyet sonrasında en zengin gelişimin en güzel örneklerin bulan tür; Sabahattin Ali ve Sait Faik Abasıyanık gibi iki dorukların yanı sıra Memduh Şevket Esendal, Fahri Celal, Sadri Ertem, Ümran Nazif, Samet Ağaoğlu, İlhan Tarus, Mehmet Şeyda, Halikarnas Balıkçısı, Samim Kocagöz, Orhan Kemal gibi sözcüler yetiştirdi. Öteki öykücüler maddelerinin alfabe sırasına göre izlenebilir.
