Potsdam Konferansı nedir ve ne zaman toplanmıştır? Konferansın toplanma amacı ve alınan kararlar neler olmuştur? Sonuçları nedir?
Potsdam Konferansı’nda “Büyük Üçlü”, Winston Churchill, Harry S. Truman ve Joseph Stalin.
Potsdam Konferansı (17 Temmuz – 2 Ağustos 1945), II. Dünya Savaşı’nm sonlarında Müttefiklerin Berlin’in bir banliyösü olan Potsdam‘da düzenlediği konferans. Konferansa ABD’den Başkan Harry S. Truman, İngiltere’den Başbakan Winston Churchill (daha sonra, konferans sırasında başbakan olan Clement Attlee) ve SSCB’den İosif Stalin katılmıştır. Konferansta Avrupa’da öngörülen barışın ana yönleri tartışılmakla birlikte, barış antlaşmalarını hazırlamak görevi dışişleri bakanlarından oluşan bir kurula verildi. Ele alınan temel konular ise yenik Almanya’nın yönetimi sorunu, Polonya’nın batı sınırlan, Avusturya’nın işgali, SSCB’nin Doğu Avrupa’daki rolü, savaş tazminatları ve Japonya’yla süren savaştı. Savaş sırasında düzenlenen önceki konferanslarda görülen dostluk ve iyi niyet havasının tersine, Potsdam’ da her ülkenin kendi çıkarları ön plana çıktı.
Potsdam Bildirgesi
Yayımlanan Potsdam Bildirgesi’nde, “Müttefiklerin, Alman halkının sonuçta kendi yaşamını barışçıl ve demokratik bir temel üzerinde yeniden kurmaya hazırlanmasını amaçladığı” belirtildi. Almanya, Yalta Konferansı’nda (Şubat 1945) kararlaştırılmış ilkeler (yani, askerden arındırma, Nazilerden arındırma, demokratikleşme, ademimerkeziyetçilik ve sanayinin kısıtlanması) temelinde, her biri Sovyet, İngiliz, ABD ve Fransız işgal kuvvetlerinin komutanlarınca yönetilecek dört işgal bölgesine ayrıldı. Berlin, Viyana ve Avusturya da dört işgal bölgesine bölündü. Bir bütün olarak Almanya ve Avusturya’yı ilgilendiren sorunlarla uğraşmak üzere dört Müttefik devletin temsilcilerinden oluşan bir Denetim Kurulu kuruldu. Ayrıca her ülkenin savaş tazminatını kendi işgal bölgesinden sağlaması, bunun yanı sıra SSCB‘nin kendi bölgesindeki tarımsal ve başka doğal ürünlerin karşılığında batı bölgelerindeki sanayi donanımının yüzde 10-15’ini alması kararlaştırıldı.
Polonya konusunda ise, bu ülkenin batı sınırını Oder (Odra) ve Neisse (Nysa Luzycka) ırmaklarının oluşturması öngörüldü. Eski Doğu Prusya’nın bir parçasının Polonya’ya verilmesi sonucunda, bu bölgede yaşayan milyonlarca Alman Almanya’ya göç etmek zorunda kaldı. Romanya, Macaristan ve Bulgaristan’da zaten konferanstan önce komünist yönetimler işbaşına gelmişti. Stalin, Müttefiklerin Balkan devletlerine karışmalarına kesin olarak karşı çıktı. Ayrıca 1921’de yitirdiği toprakları Türkiye’den geri almaya ve Çanakkale Boğazında askeri üs kurmaya yönelik girişimlerine izin verilmesini istedi.
Ama bu istekleri kabul edilmedi. Truman, Stalin‘e ABD’nin Japonya’ya karşı kullanmayı düşündüğü “yeni silah”tan (atom bombası) söz etti. 26 Temmuz’da Japonya’ya, koşulsuz teslim olmasını ve Potsdam Bildirgesi’ni kabul etmesini öngören bir ültimatom gönderildi. Japon hükümeti ültimatomu reddetti, ama ABD’ nin 6 Ağustos’ta Hiroşima’ya, 9 Ağustos’ ta da Nagasaki’ye atom bombası atmasının ve SSCB’nin savaşa girmesinin ardından 10 Ağustos’ta teslim oldu. Potsdam Konferansı Müttefiklerin uyum içinde birlikte olmalarını öngörüyordu, ama Batı ile Sovyetler Birliği arasındaki çıkar çatışmaları bu konferansın son Müttefik zirvesi olmasıyla sonuçlandı.
