Küçük, büyük ve ya kimyasal tarzdaki yanıklarda haşlanlamalarda ilk yardım nasıl yapılır?
Yanıklar vücut dokularında sıcaklık ya da ateşin, kimyasa1 maddelerin ya da radyasyonun neden olduğu hastalık durumlarıdır. Buhar ve sıcak sıvılar gibi ıslak sıcaklıkların yol açtığı yanıklara “haşlanma” denilir. Yanıklar derinliklerine, genişliklerine ve yanık şiddetine göre değişir. Deriye olduğu kadar alt bölülerine de zarar verebilir.
Ciddi bir enfeksiyon tehlikesi gösteren yanıkların titiz biçimde bakımı gerekir.
Kuru yanıklar ve haşlanmalar: Kuru yanıklar ve haşlanmalar, hem evde hem sanayide yaygın biçimde görülen yanıklardır ve özellikle çocuklarda, yaşlılarda ölümle sonuçlanan kazaların büyük bir nedenidir.
Alt tabakalardaki dokulara daha fazla hasar vermelerini önlemek ve ağrıyı, şişmeyi, şok olasılığını azaltmak için yanıkları ve haşlanmaları hemen
soğutmak gerekir. Soğutmada en etkili yöntem, o bölgeyi soğuk suyla yavaş yavaş ıslatmaktır.
Çok küçük yanıklar ya da haşlaklar yerinde tedavi edilebilir. Bununla birlikte yaranın ağırlığı hakkında herhangi bir kuşkunuz varsa ya da kazazede
bir bebek veya hasta yaşlı bir kişiyse mutlaka tıbbi yardım isteyiniz.
Sürtünmeden doğan yanıklar, deri açılmamışsa, küçük yanıklar gibi tedavi edilmelidir.
Küçük Yanıklar İçin İlk Yardım:
Küçük yanıklarda ilk yardım için izlenecek yöntem şöyledir:
– Yanmış yeri basınçsız akan soğuk suyun altına tutun ya da 10 dakika süreyle, ağrı dinmezse daha uzun süre soğuk suya daldırın.
– Yanan alan şişmeye başlamadan önce orada bulunan yüzük, saat, kemer, ayakkabı gibi sıkılabilecek giyecekleri yavaşça çıkarın.
– Bu alanı, temiz, özellikle steril, tüysüz bir bezle kapatınız. Yapışkan sargılar kesinlikle kullanmayınız.
– Yaraya losyon, merhem ya da yağ sürmeyiniz. Kabarcıkları patlatmayınız, kalkmış derileri koparmayınız ya da yaralı alana başka türlü müdahale etmeyiniz.
– Yanığın ağırlığından kuşkulanırsanız sağlık merkezine başvurun.
Ağır Yanıklarda İlk Yardım :
Ağır yanık olaylarında yapılacak ilk yardım ise şöyledir:
– Kazaya uğrayanı yere yatırıp rahatlatınız. Mümkünse yanık bölgelerin yere değmesini önleyin.
– Şişmeye başlamadan önce yaralı bölgede bulunan yüzük, saat, kemer ya da dar giyecekleri yavaşça çıkarın.
– Kaynak sıvıyı emmiş olan her giyeceği soğumaya başladıktan sonra dikkatle çıkarın. Yanığa yapışmış olan herhangi bir şeyi çıkarmaya çalışmayın.
– Yanık bölgeyi steril, ilaçsız bir sargıyla ya da benzeri tüysüz bir kumaşla kapatıp bağlayın. Yaraya losyon, merhem ya da yağ sürmeyin. Kabarcıkları patlatmayın, kalkmış derileri koparmayın ya da yaralı alana başka türlü bir müdahalede bulunmayın.
– Yüz yanıkları için temiz, kuru, tercihen steril bir bezden maske yapın (bir yastık kılıfı olabilir). Burun, ağız ve gözler için delikler açınız.
– Çok yanmış kol ve bacakları kımıldayamaz duruma getirin.
– Hastanın bilinci yerindeyse, sıvı kaybını karşılamak için ağzına sık sık su veriniz.
– Eğer solunum ve kalp atışları durmuşsa hemen hayata döndürme çalışmalarına başlayınız. Eğer hasta bilinçsiz, fakat normal soluk alıyorsa iyileşme konumuna getiriniz.
– Tedavi konumunda hemen hastaneye kaldırınız. Gerekiyorsa sedye ile taşıyınız.
Ağız ve Gırtlak Yanıkları:
Ağız ve gırtlak yanıkları genellikle sıcak şeyler içmek, yakıcı kimyasal maddeler yutmak ya da çok sıcak hava solumaktan kaynaklanır. Bu yaralanmalar çok ciddidir, çünkü gırtlaktaki dokular çabucak şişerek kazaya uğrayanın soluk almasını olanaksız duruma bile getirebilir. Bunun bir sonucu olarak boğulma tehlikesi belirir. Bu durumda hastanın paniğe kapılıp durumunu daha da kötüleştirmesini engellemek, özellikle önemlidir.
– Hasta kendindeyse sık sık soğuk su verin.
– Boynundaki ya da göğsündeki sıkı giyecek ve takıları çıkarın.
– Soluk ve kalp atışları durmuşsa, hemen yaşama döndürme eylemine başlayın.
– Kazazede bilincini yitirmiş, fakat normal nefes alıyorsa iyileşme konumuna getiriniz.
– Tedavi konumunda hastaneye kaldırınız. Gerekiyorsa sedye ile taşıyınız.
Kimyasal Yanıklar:
Kuvvetli yakıcılar ve kimyasal maddeler sanayide bulunur ama, kostik soda, ağartıcı maddeler, temizlik maddeleri ve boya temizleyicileri kimyasal yanıklara neden olabilir.
Bu tür yanıklarda hemen harekete geçmek önemli olmakla beraber, hastaya yaklaşmadan önce kendi güvenliğinizi de asla gözden uzak tutmamanız gerekir.
– Yanan dokunun daha fazla hasar görmesini önlemek için etkilenen bölqeyi yavaş yavaş akan soğuk suyun altında en az 10 dakika tutun. Su, yanığa neden olan kimyasal madde ile kirleneceğinden, rahatça akıp gitmesini ve temiz kalmasını sağlayın.
– Yaralı alanı suya tutarken bir taraftan da sıkı giyecekleri çıkarın. Kendinizi kirletmemeye dikkat edin.
– Ağır yanıklara uygulanan tedaviyi uygulayın.
– Hemen hastaneye kaldırınız; gerekiyorsa sedye ile taşıyınız.
Tutuşarak yanma:
Çeşitli nedenlerle bir kimsenin giysileri tutuştuğunda hemen gerekli önlemler alınmazsa daha yaygın ve tehlikeli yanıklara yol açılabilir. Kaza kapalı bir yerde, örneğin evde olmuşsa, kazaya uğrayan kişinin paniğe kapılarak dışarı fırlamasına engel olunuz. Çünkü hareketleri ve dışarıda ki hava akımı yanmayı artıracaktır.
Alevlerin yukarı doğru yayılmasını önlemek için kazazedeyi olabildiğince çabuk yere yatırıp hemen su ya da başka bir yanmaz sıvı ile ıslatın ya da bir palto, perde, battaniye, halıya, kilime ya da başka bir kalın kumaşa sıkıca sarıp yere upuzun yatırın. Böylece alevleri oksijensiz bırakmış ve söndürmüş olursunuz.
Alevleri bastırmak için sakın naylon ya da benzeri kolay tutuşan maddeler kullanmayın. Kazazedeyi sakın yerde yuvarlamayın, bu daha önce yanmamış olan yerlerin yanmasına neden olabilir.
Eğer sizin kendi giydikleriniz tutuşmuş ve yardım edecek kimse de yoksa, kendinizi uygun bir kumaş içine sıkıca sararak ateşi söndürüp yere yatın.
