1. Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne karşı çıkan ayaklanmalar, ayaklanmaların nedenleri, ayaklanmalara karşı alınan önlemler ve sonuçları.
TBMM’YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALAR
AYAKLANMALARIN NEDENLERİ
♦ Bazı çıkar sahiplerinin halkı kışkırtması
♦ Azınlıkların devlet kurmak istemesi
♦ İstanbul Hükümeti’nin Mustafa Kemal aleyhindeki bildiriyi Anadolu’da halka dağıtması
♦ Düzenli ordu kurulması sırasında bazı Kuvayı milliyecilerin orduya katılmak istememesi
♦ Mustafa Kemal’in idam cezasına çarptırılmış olması
1. İSTANBUL HÜKÜMETİ TARAFINDAN ÇIKARILAN AYAKLANMALAR
Anzavur Ayaklanması: Susurluk, Biga, Gönen, Ulubat bölgesinde başlayan isyanı Çerkez Ethem birlikleri bastırdı. Tekrar isyan eden Ahmet Anzavur’u ikinci kez Ali Fuat Paşa bastırmıştır.
Kuvayı İnzibatiye Ayaklanması: Halifelik ordusu da denilen bu birlikler Geyve bölgesinde ayaklandı. Ancak başarılı olamadı.
2. İŞGALCİ DEVLETLER VE İSTANBUL HÜKÜMETİ’NİN KIŞTIRTMASIYLA ÇIKAN AYAKLANMALAR
♦ Bolu, Düzce, Hendek Adapazarı Ayaklanmaları
♦ Yozgat Ayaklanması
♦ Cemil Çeto Ayaklanması
♦ Afyon Ayaklanması
♦ Milli Aşireti Ayaklanması
♦ Şeyh Eşref Ayaklanması
♦ Konya Ayaklanması
♦ Ali Batı Ayaklanması
♦ Koçkiri Ayaklanması
3. AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI AYAKLANMALAR
♦ Doğu Anadolu’daki Ermeni Ayaklanmaları: Kâzım Karabekir tarafından bastırıldı.
♦ Güney Bölgesindeki Ermeni Ayaklanmaları: Adana, Antep, Maraş, Urfa bölgelerinde Fransızların da desteğiyle çıkan ayaklanmalardır.
♦ Doğu Karadeniz’de Rum Ayaklanmaları: TBMM’yi en çok uğraştıran ayaklanma olmuştur.
♦ Batı Anadolu’da Rum Ayaklanması: Düzenli birlikler tarafından bastırıldı.
4. KUVAYI MİLLİYE TARAFTARI OLUP SONRADAN AYAKLANANLAR
♦ Demirci Mehmet Efe Ayaklanması: Düzenli orduya katılmak istememiştir. Denizli, Burdur, Dinar ve Çal çevresinde çıkmıştır. Ayaklanmayı I. inönü Savaşı’ndan önce Refet Bey bastırmıştır (30 Aralık 1920).
♦ Çerkez Ethem Ayaklanması: Düzenli orduya katılmak istememiştir. Kütahya, Gediz ve Demirci çevresinde çıkmıştır. I. İnönü Savaşı’ndan sonra ayaklanma bastırılmıştır (24 Ocak 1921). Çerkez Ethem ve arkadaşları Yunanlara sığınmıştır.
TBMM’NİN AYAKLANMALARA KARŞI ALDIĞI ÖNLEMLER
♦ 29 Nisan 1920’de Hıyanet-i Vataniye Kanunu kabul edildi. Bu kanunu uygulamak amacıyla 11 Eylül 1920’de istiklal Mahkemeleri kuruldu. Üyeleri TBMM içinden seçildi. Ceza yetkisi de bunlara bırakıldı.
♦ İstanbul Hükümeti’nin yayınladığı fetvalara karşılık Ankara müftüsü Rıfat Börekçi’den alınan fetvalarla TBMM’ye karşı gelenlerin vatan haini oldukları ilan edildi.
♦ Otoriteyi sağlamak amacıyla düzenli ordu kuruldu.
♦ İstanbul Hükümeti ile resmi haberleşme kesildi.
TBMM’YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALARIN SONUÇLARI
♦ Kurtuluş Savaşı’nın uzamasına neden oldu.
♦ İşgallerin genişlemesine ortam hazırladı.
♦ Bu durumdan yararlanmak isteyen Yunan kuvvetlerinin saldırısına, yani I. inönü Savaşı’na neden oldu.
♦ Milli kuvvetlerin birbirine karşı mücadele etmeleri milli kaynakların boşa harcanmasına neden oldu.
♦ Düzenli ordunun kurulmasını hızlandırdı.
♦ Yeni kanunlar çıkmasını ve TBMM’nin teşkilatlanmasını hızlandırdı.
♦ TBMM’nin ayaklanmaları bastırması Anadolu’da otoritesini artırdı.