Edebiyat nedir ve nasıl ortaya çıkmıştır? Edebiyatın gelişme sebepleri, insanlığa faydaları, çeşitleri ve özellikleri hakkında bilgi
Edebiyat Hakkında Bilgi
EDEBİYAT güzel sanatlardan biridir. Düşünce ve duyguların söz veya yazı halinde, güzel ve etkili bir şekilde anlatılması sanatıdır.
İnsanların her gün kullandıkları kelimeler sayısızdır. Dostlarımızla konuşuruz, İş hususunda çeşitli kimselerle görüşürüz. Bu çeşitli konuşmalar kısa zamanda unutulup gider.. Gazetelerden günün olaylarını okur, olup bitenleri öğreniriz. Fakat her gün söylenen sözlerin, yazılan yazıların ancak bir kısmı saklanacak değerdedir. İnsanların bedii zevklerine hitap eden değerli söz ve yazılar ise bugünden yarına saklanır.
İnsanlar yazıyı öğrendiklerinden beri değerli söz ve yazıları kendilerinden sonra geleceklere saklamaya başladılar, İlk insanlar, başkalarından öğrendiklerini, yarattıkları zaferleri taş levhalar üzerine yazarak, kendilerinden sonra gelenlerin de bunları öğrenmelerini sağladılar. Tarihin ilk çağlarında yazı yazmak gayet güç bir işti; üstelik, malzeme de kolay bulunmuyordu. Bundan dolayı, ilk insanlar ancak en değerli düşünce ve olayları yazabilmişlerdir. Baskı makinesinin icadı yazı yazmayı kolaylaştırdığı gibi masrafları da azalttı.
Edebiyat ve Medeniyet
İnsanların birbirleriyle anlaşmalarında dilin çok önemli bir yeri vardır. Edebiyat, bir dilin en güzel yazı örneklerini bir araya toplar. Her milletin kendine göre bir edebiyatı vardır. Dilin gelişmesiyle edebiyatın gelişmesi birbirine bağlıdır. Edebiyat, dillerin gelişmesine yol açmıştır. Yazarlar yeni kelimeler, deyimler bulmuşlar, böylece dilleri zenginleştirmişlerdir. Edebiyat eserleri halkın da dil bilgisini arttırır. Yabancı milletlerin edebiyatlarını da gözden geçirmek, örnekler okumak dilin gelişmesi bakımından önemlidir.
Edebiyat daima insanlar için iyi bir öğrenim kaynağı olmuştur. İlk edebiyat eserlerinin çoğu dini, felsefi konulardadır. Büyük dinlerin hepsi, amaçlarını anlatan büyük kitaplarla kuvvet bulmuşlardır: Kuran, İncil, Tevrat gibi. Günlük hayatımızda, muhtelif konular üzerindeki fikirlerimizde eski çağlar filozoflarının büyük etkileri görülür. Bu bakımdan, edebiyat, insanların fikirlerinin yenileşmesine de yol açar.
Edebiyatın, insanlık tarihinde de önemli bir yeri vardır. Milletlerin gerçek değerleri, bilim kadar sanattaki ilerlemeleriyle, bu ara edebiyatlarıyla anlaşılabilir. Büyük milletler büyük edebiyat yaratırlar. Aynı şekilde, büyük edebiyatlar da büyük milletlerin yetişmesinde önemli bir rol oynar. Birçok milletlerin tarihlerine göz atarsak, edebiyatın İleri olduğu çağlarda o milletin başka bakımlardan da ileride bulunduğunu görürüz. Gerilemeye yüz tutan milletlerde ise edebiyat zayıflar, eser veren kimse çıkmaz.
Edebiyat, birçok memleketlerde sosyal ve siyasal değişmelere yol açmıştır. Martin Luther‘le John Calvin’in yazılarıyla Avrupa’da Reform hareketi gelişmiş, yayılmıştır Fransa’da Emile Zola‘nın, İngiltere’de Charles Dickens‘ın romanları bu iki memlekette de sosyal ıslahat yapılmasını sağlamıştır.
Edebiyat uluslararası münasebetlerde de önemli bir yer tutar. Yazılı eserler yolu ile milletler birbirleriyle fikir alışverişi yaparlar. Hele son çağlarda edebiyat yolu ile milletlerarası münasebet kurmak daha da kolaylaşmış ve artmıştır. Yazılan değerli eserlerin taşıdığı fikirler, tercüme edilen edebi eserler sayesinde ülkeden ülkeye yayılmaktadır.
Edebiyatın Çeşitleri
Edebiyat 1 ) Nesir, 2) Nazım olarak ikiye ayrılır.
1. — Nesir: Bir dilin kurallarına uygun olarak söylenilen, yazılan düz yazıdır.
2. — Nazım vezinli, yani ölçülü sözdür.
Eski devirlerde, edebiyat denilince akla daha çok nazım eserleri, şiirler gelirdi İlk çağların büyük edebiyatçıları hep şairdi İlk tiyatro eserleri, hikâye ve romanlar da manzum yazılmıştır. Daha sonra şiirin yanında öteki edebiyat çeşitlerine de yer verilmeye başlandı.
Edebiyatta «nazım» la «nesir» de birçok kısımlara ayrılır. Nazımın başlıca çeşitleri şiir, destan, manzum piyestir. Nesir edebiyatı içinde roman, hikâye, hâtırat, biyografi, piyes, makale, deneme, gazetecilik, eleştirme, fıkra çeşitleri vardır. Elbetteki her makale, her roman, her fıkra bir edebiyat eseri sayılamaz. Bunların içlerinden ancak zamanla değerini kaybetmeyecek olanlar edebiyat sınıfına girebilir.
