Reform ve rönesanstan sonra düşünce, sanat, bilim teknik, ekonomi ve siyasal alanındaki gelişmelerin Osmanlı Devleti üzerindeki etkileri.
AVRUPA’DAKİ GELİŞMELERİN OSMANLI DEVLETİ’NE ETKİLERİ
• Osmanlılar, XV. ve XVI. yüzyıllarda en güçlü dönemlerini yaşıyorlardı.
• Ülke, en geniş sınırlarına kavuşmuştu.
• Güçlü bir merkeziyetçi yönetim kurulmuştu.
• Osmanlı ordusu, dönemin en güçlü ordularından biriydi.
• Osmanlılar bilim ve kültürde oldukça ileriydiler.
Bilim ve Teknik Alanındaki Gelişmelerin Etkisi
Genel olarak söylemek gerekirse Osmanlılar XV. ve XVI. Yüzyıllarda Avrupa bilim ve tekniğinden etkilenmemişlerdir. Çünkü Osmanlılar, Avrupa’daki gelişmeleri önemsemiyorlardı.
Ancak, 16. yüzyılda Avrupa’da, tüfek yapımında meydana gelen teknolojik ilerleme, savaş düzenini kökten değiştirdi.
Tek kişi tarafından taşınabilen ve süngü takılan tüfekler yapıldı. Hareket yeteneği yüksek olan ve az barut tüketen toplar döküldü. Osmanlı savaş gücü bu teknik ilerlemeler karşısında eski üstünlüğünü kaybetmeye başladı.
Siyasal Gelişmelerin Etkisi
XV. ve XVI. Yüzyılda Avrupa’daki siyasi gelişmeler Osmanlıların güçlenmelerini sağladı.
Kutsal Roma-Cermen imparatorluğu ile Fransa arasında çatışma Osmanlıların işine yaradı. Osmanlılar Fransa’ya yardım amacıyla Macaristan üzerine seferler düzenlediler.
– Macar toprakları Osmanlılarla Avusturya arasında paylaşıldı.
– Bu durum, Osmanlıların Batı Avrupa politikasında söz sahibi olmalarını sağladı.
– Osmanlılar, kapitülasyonlarla Fransa’yı Haçlı ittifakından ayırdılar.
– Osmanlılar Lehistan kralının seçilmesinde de birinci derecede etkili oldular.
– Rusya, İngiltere, Venedik gibi devletler Avrupa siyasetinde etkili olabilmek için zaman zaman Osmanlılardan destek istedi.
Ekonomi Alanındaki Gelişmelerin Etkisi
1. Coğrafi keşiflerle birlikte yeni ülkelerin ve ticaret yollarının bulunması, Osmanlı ekonomisini çok sarstı. Ürünler satılamaz oldu, tarım geriledi. Kervan yolları üzerindeki kentler yoksullaşmaya başladı.
Devletin gümrük gelirleri büyük çapta azaldı. Kanuni’nin, kapitülasyonlar yoluyla doğu Akdeniz ticaretini canlandırmaya çalışması da beklenen sonucu vermedi.
2. Sömürgeleri nedeniyle bol miktarda ucuz hammaddeye ve işgücüne sahip olan Avrupa devletleri çok ucuza mal ettikleri ürünlerini Osmanlı ülkelerine satmaya başladılar.
Kapitülasyonların da etkisiyle Osmanlı toprakları Avrupalıların bir açık pazarı haline geldi. Avrupa’dan akm eden ucuz sanayi mamulleri karşısında Osmanlı el zanaatları çöktü.
3. Sömürgelerden (özellikle) Amerikadan yağmalanan altın ve gümüş Avrupa’ya taşındı. Avrupa’da olduğu gibi Osmanlı ülkesinde ani fiyat artışları oldu ve piyasayı yabancı paralar işgal etti.
4. XVI. yüzyıldan itibaren Avrupa’da sermaye birikimi sonucu sanayi gelişmeye başladı. Avrupa ülkeleri büyük bir ekonomik güç elde ettiler. Teknoloji ve ekonomideki bu güçlülük askeri alana da yansıdı. Böylece, bu devletler artık Osmanlı Devleti’nden daha güçlüydüler.
5. Osmanlı Devleti’nde harcamaların yönü değişti: Eskiden çok kârlı olan seferler ve savaşlar artık bir yıkım haline gelmeye başladı. Kanuni’nin son yıllarından itibaren her sefer sonunda devlet hazinesi biraz daha boşalmaya başladı.
6. Devletin, savaşlar yoluyla elde ettiği gelir azaldıkça giderleri karşılamak için yeni vergiler koyma ya da var olan vergileri ağırlaştırma yoluna gidildi. Bu durum halkta hoşnutsuzluğun artmasına, giderek isyanların çıkmasına neden oldu.
Bu isyanlar sonucu hem merkezi otorite zayıfladı hem de iç güvensizlik nedeniyle üretim düştü. Böylece iç çatışma daha da şiddetlendi ve genişledi.
