Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı ile ilgili bilgiler. Osmanlı dönemindeki yenilikçi hareketler ışığında Batı etkisinde Türk edebiyatı ne gibi değişiklikler göstermiştir?
Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı
Yenilikçi Osmanlı padişahlarının (III. Selim, II. Mahmut, I. Abdülmecit…) çabalarıyla Türk toplumu, yönünü yavaş yavaş Batıya çevirir.
Dönemin dışişleri bakanı olan Mustafa Reşit Paşa yeni önlemler arar. Devletin eski düzenle yönetilmesinin artık mümkün olmadığını anlar, imparatorluğun bütünlüğünü ve bağımsızlığını koruyabilmek için devlet kurumlarının, çağın ihtiyaçlarına göre yeni baştan düzenlenmesi gerektiğini düşünür.
Yapılacak olan yenilikleri ana hatlarıyla belirten bir fermanı Sultan I. Abdülmecit’e onaylatarak 3 Kasım 1839 tarihinde İstanbul’da Gülhane Parkı nda halka duyurur.
Düzenleme anlamına gelen bu duyuru, Tanzimat Fermanı olarak bilinmekle beraber, Gülhane Hattı Humayunu ya da Tanzimat-ı Hayriyye olarak da bilinir.
İsterseniz alınan bu kararları kısaca özetleyelim:
İmparatorluk sınırları içinde yaşayan herkes, dil, din ve ırk ayrılığı gözetilmeden can, mal ve namus güvencesine sahip olacak. Adaletin sağlanması için yeni kanunlar yapılacak. Vergi sistemi yeniden düzenlenecek, askerlik düzeni de adalete uygun bir biçimde yeniden düzenlenecektir.
Aslında ideal olan bu yeniliklerin zamanla kâğıt üzerinde kaldığı görülmüş olacak ki, çeşitli çevrelerin tepkisiyle 1856 yılında Islahat Fermanı ilan edilir. Bu durum, Osmanlı ekonomisine büyük zarar verir. Hatta onu çökertir. Kısa bir zaman sonra da Batı’ya borçlanma dönemi başlar. Ayrıca bu yeni fermanla, azınlıklara okul açmak ve kendi dillerinde öğretim yapmak gibi daha başka haklar da verilir.
Uygarlık değiştirme, düşünce değiştirme, kültür ve dünya görüşü sorunu olarak karşımıza çıktığı için XIX. yüzyılın başında devrini tamlayan Divan edebiyatı tarihe karışır.
Gerçekler dünyasını keşfe başlayan yeni aydın tipinin gelişmesi ile Türk edebiyatı bütün bu siyasî gelişmeler içerisinde yeni bir döneme girer. Tanzimattan sonra oluşan ve bugüne kadar süregelen bu edebiyata, Çağdaş Türk Edebiyatı, Yeni Türk Edebiyatı veya Modern Türk Edebiyatı da denir.
Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatını şu şekilde inceleyebiliriz.
A) Tanzimat Devri Türk Edebiyatı
1. Hazırlık dönemi (1839-1860)
2. Birinci dönem (1860-1876)
3. İkinci dönem (1876-1896)
B) Servet-i Fünun Edebiyatı (1896-1901)
C) Fecr-i Ati Edebiyatı (1909-1912)
E) Cumhuriyet Sonrası Türk Edebiyatı (1923)
F) Günümüz Türk Edebiyatı
