Maske nedir, ne işe yarar? Geçmişten günümüze maskeler, maskenin tarihçesi, özellikleri, maske çeşitleri hakkında bilgi.
Maske Nedir? Maske Çeşitleri ve Maskenin Tarihçesi
Maske; Çeşitli sebeplerle yüze geçirilen örtüye, yapma yüze “maske” denir. Bunlardan “gaz maskesi“, “eskrim maskesi” korunmak için; mukavvadan yapılmış olanları şenliklerde eğlence, maskaralık için; örtü gibi yüze geçirilen, yalnız gözlerle burun ucundan aşağısını açıkta bırakan kumaş maskeler de tanınmamak için, ya da maskeli balolarda kıyafetin bir kısmı olarak kullanılır.
Maskenin Tarihçesi
Maskenin çok eski bir tarihi vardır. Bunların ilk olarak hangi sebeplerle kullanıldığı hakkında çeşitli yorumlar yapılmıştır. Bu konuda anlatılan hikâyelerden birine göre, çok eskiden Afrika’da yaşayan yerli kadınlardan biri bir gün su almak için ormana gidecekmiş. Evde yalnız bıraktığı küçük çocuğunun kendisiyle gelmesini istememiş. Çocuk da ille annesi ile beraber ormandaki kuyunun olduğu yere gitmek istiyormuş. Annesi, çocuğu korkutarak buna engel olmak için su kovasının dibine renk renk boyalarla korkunç bir yüz resmi yapmış, çocuğunun bir daha su almak üzere ormandaki kuyunun yanına yaklaşmamasını sağlamış. Böylece, maskeler ilk olarak Afrika’da çocukları korkutmak için kullanılmaya başlanmış.
Maskelerin bir korunma aracı olarak ilk defa Ortaçağ’da, atlıların savaş sırasında kullandığı biliniyor; hattâ eskrimde maske kullanılması bundan dolayı âdet olmuştur. Gene eski çağlarda, tanınmış kimselerden ölmüş, ya da hayatta olanların, yüzlerinin kalıbı alınarak maskeleri yapılırdı. Bu çeşit maskeler yapmak en çok Fenikeliler’de, Mısırlılarda, Yunanlılar’da, Asurlular’da âdetti.
Maske Neden Kullanılırdı?
İlkel insanlar, av silâhlarının üzerine, avlanma sırasında kendilerine uğur getirsin, ruhlar onlara yardım etsin diye, bazı korkunç maskeler takarlardı. Böylece, hayvanları da ürkülebileceklerine, kendilerini koruyabileceklerine inanırlardı. Bu maskeler, bir madalya büyüklüğünden, kocaman kuleler şeklindeki totemlerin büyüklüğüne kadar çeşitli ölçülerde olurdu.
Eski Yunanistan’da, Fenike’de, Mısır’da elde edilen kalıntılardan anlaşıldığına göre, bu ülkelerde yaşayanlar, ölülerin yüzlerine altın, gümüş, tunç maskeler takarlardı, çünkü bunların ölüleri kötü ruhlardan koruyacağına, öbür dünyada onlara yol göstereceğine inanırlardı.
Eski Yunanlılar’ın dinsel törenleri zamanla gelişerek Yunan tiyatrosu meydana gelince, maske de tiyatro sanatında önemli bir yer aldı. Deriden, renkli boyalarla süslenmiş kumaşlardan yapılan bu maskeler, değişik tipleri, rütbeleri, yaşları, meslekleri gösterirdi. O çağlarda Yunanlılar’ın ancak iki, üç profesyonel aktörü vardı, tiyatro eserlerinde i£e daha çok rol olurdu. Bundan dolayı, değişik maskeler kullanarak, bir aktör birçok role çıkabilirdi. Bu maskelerin ağız kısmında megafon işi gören, sesi yükselterek çok ilerilere iletebilen bir tertibat bulunurdu
Batı tiyatrolarında maske XVIII., XIX yüzyıllarda yavaş yavaş; XX. yüzyılda da kesin olarak ortadan kalktı. Ancak bazı eski tiyatro eserlerinin temsilinde, “Alis Harikalar Diyarında” gibi masalların sahnede canlandırılmasında ve W. B Yeats ve Eugene O’Neill gibi modern tiyatro yazarlarının bazı piyeslerinde belli bir etki yaratmak üzere kullanıldığı olur.
