Paragrafın yapısı, paragraf çeşitleri nelerdir? Paragrafın yapısının açıklaması ve çeşitlerine örnekler, örneklerle açıklaması.
PARAGRAFIN YAPISI
Paragrafları doğru anlayabilmek için paragrafın yapısı üzerine geniş bir bilgiye ve pratiğe sahip olunmalıdır. Paragraflar genellikle iki grupta toplanabilir. Birincisi öyküleme ağırlıklı yani olay akışının ağırlıklı olduğu paragraflar. Bu bölümdeki paragraflarda giriş, gelişme ve sonuç bölümleri bulunur. Bir paragrafın ana düşüncesi ya da yardımcı düşüncesi bulunurken bu bölümlerin büyük yararı olmaktadır.
1. PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ
2. PARAGRAF TAMAMLAMA VE PARAGRAF OLUŞTURMA
3. ANLATIMIN AKIŞINI BOZAN CÜMLE
4. PARAGRAFIN BÖLÜNMESİ
Her paragraf bir konuyu işler. Yeni bir konuya veya konunun farklı bir yönüne geçiliyorsa yeni bir paragraf oluşturulmalıdır. Bazı paragraf sorularında birleştirilmiş paragraflar verilerek bu paragrafları bölmemiz istenir.
İki parçaya ayırmamız istenen paragrafların numaralanmış cümlelerini okurken konuya ve ana düşünceye dikkat etmeliyiz. Cümleleri bir bir okumalı ilk cümlenin konusundan veya ana düşüncesinden uzaklaşan cümlelerle yeni bir paragraf başladığını aklımızdan çıkarmamalıyız.
Paragraf Çeşitleri Nelerdir?
Olay Paragrafı:
Belli bir olayın anlatıldığı, çevre ve kişilerin de ele alındığı paragraf çeşididir.
“Kadıköy-Maltepe hattında on üç-on dört yaşlarında iki delikanlı biniyor minibüse. ‘Abi’ diyor kumral olanı, altmış kuruşumuz var olur mu? Şoför oldun tavırlarla ne olacak yirmi kuruş eksiğin lafı mı olur, gibisinden parayı gönder kıvamında bir göz hareketi çekiyor delikanlılara. Kumral olan neşeyle, esmer olan sanki kalbine kıymık batmış gibi et ama abi diyor. ”
Betimleme Paragrafı
Betimleme canlandırma sanatıdır. Bir yer, bir nesne veya varlığın özellikleri ayrıntılı olarak işlenir. Okuyanın görmediği, bilmediği imgeler, onun gözünde canlanacak şekilde ifade edilir. Betimleme, gözde canlandırmaya yönelik olduğu için, duyu organları üzerinde bırakılan izlenim önemlidir. Betimleme paragrafı daha çok öykü ve roman gibi edebi türle kullanılır.
Paragraflarda çevre ve doğanın dışında da kişiler betimlenir. Bu betimlemelerde kişinin fiziksel ve ruhsal özellikleri, betimleyen kişinin bakış açısından okuyucuya aktarılır. Bu betimlemelere portre denir.
“Evler hep ahşap ve iki katlı. Köhne çatılar karşıdan karşıya birinin üstüne abanır gibi eski zaman saçakları. Orta baştanbaşa uzanan bir aralık kalmış olmasa, sokak üstü kemerli karanlık bir geçit olacak. Doğuda batıda bu aralık, renkten renge giren bir ışık yoludur; fakat sokağın yanları her zaman sessiz ve loştur.”
“Gün doğuncaya kadar orada öylece kalırlar. Gün ışırken hepsi birden gözlerine kısıp akarsuya döndüler. Karşı pürenlikten ince bir yelle birlikte, görülür görülmez bir sis yağdı, bir koku geldi insanı sevinçten deli eden. Bir turaç karşı çalılıkta uzun uzun öttü, bir balık suyunun yüzüne üç kere fırladı, havada gümüş parıltısı asılı kaldı.”
Düşünce Paragrafı:
Düşünce paragrafında yazar, öne sürdüğü düşünceyi destekler mahiyette belirli kanıtları ve verileri okuyucuya aktarır. Bunun için tümdengelim, tümevarım ve benzeşim gibi ilişkiler kullanılır. Düşünce paragrafları daha çok makale, köşe yazısı (fıkra), deneme, eleştiri gibi türlerde kullanılır.
“Dil bir toplumu millet yapan en önemli unsurlardan biridir. Bugün dil birliği bulunmayan ülkelerin ne durumda olduklarını görüyoruz. Kültür emperyalizminde birinci hedef dildir. Dili imha edilerek sömürülen ve yıkılan çok sayıda devlet vardır. İrlanda örneği bu konuda en çarpıcı örnektir: “İrlandalılarla İngilizler ayrı millettirler. İrlandalılar “Kelt” soyundan gelirler. Dilleri Keltçe olup İngilizlerden ayrı olarak sanat, düşünce, örf, adet ve hukuk sistemleri vardır. İngilizler, İrlanda’yı işgal ettiler. 300 yıl süren işgallerde yapmadıkları barbarlık ve zulüm bırakmadılar; ama İrlandalıları kendilerine benzetemediler.”
Çözümleme (Tahlil) Paragrafı:
Bu tür paragraflarda konu, çözümleme yoluyla incelenir. Çözümleme paragrafları nesnel yazılarda da öykü ve roman gibi edebi türlerde de kullanılabilir. Nesnel yazılarda, incelenen konun özellikleri çözümlenirken; öykü ve romanda daha çok insan psikolojisi belirtilirken çözümleme paragraflarına başvurulur.
“Türk dili ile ilgili yapılan tartışmalara işin başından beri genel olarak iki görüş egemendir. Bunlardan biri, -dilin gelişimini doğal akışına bırakmak düşüncesine dayanan sadeleştirmecilik,’ diğeri de doğal akışa müdahale ederek dili arılaştırma ki yani ‘arı Türkçecilik’ görüşü idi. 1980 öncesinde, Türk Dil Kurumu’nda sadeleştirmeciler tasfiye edildi giderek arı Türkçeciler kuruma egemen oldu. Bunların Türkçeyi özdeşleştirmekten çok politik amaçlara yöneldikleri ileri sürüldü. Bir süre sonra, dil tartışmaları o hale geldi ki kişinin kullandığı sözcüklerden siyasi görüşü, düşünce yapısı öğrenilmeye çalışıldı. “
“Eve bir sıtma nöbeti içinde vardığı zaman bir uykusuz kalmış insan boşluğu duydu. Kemikleri bomboştu. Dimağı bir boşluk içinde birçok şeyler duyuyordu. Birçok emirler veriyordu ama, hiçbir azası bu emirlere itaat etmeyecek gibiydi. Elini kaldırmak aklından geçiyordu. Kaldıramıyordu. “acaba, hakikaten kaldıramayacak bir halde miyim?” diyordu. Halbuki az bir kuvvetle kolunu gayet kolaylıkla kaldırıyordu. “bir cigara yakayım’ diyordu. Diline acı bir hava yapışıyordu.”
