Alma Ata Bildirgesi (Zirvesi) nedir, ne zaman yapılmıştır, hangi kararlar alınmıştır? Alma Ata Deklarasyonunda açıklanan konular hakkında bilgi.
Alma Ata Bildirgesi (Zirvesi)
Alma – Ata Zirvesi (21 Aralık 1991), BDT’nin kurulması kararını, Sovyetler Birliği’ni oluşturan 15 Cumhuriyetten onbirinin katıldığı Alma – Ata zirvesi takip etti. 21 Aralık 1991’de Kazakistan’ın o zamanki başkenti Alma – Ata’da yapılan bu toplantıya; Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan, Azerbaycan, Tacikistan, Ermenistan ve Moldovya katıldılar. Gürcistan ise gözlemci olarak iştirak etti.
Alma -Ata Zirvesinde Alınan Kararlar
a. Zirveye katılan 11 üye devlet, Birleşik Devletler Topluluğu’nun Sovyetler Birliği’nin yerini almasına karar verdiler. Alınan bu karar bir protokol ile belirlendi ve protokolün de tüm tarafların parlamentoları tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girmesi esas alındı.
b. Toplantıda, Rusya Federasyonu’na Birleşmiş Milletler Örgütü Genel Kurulu’nda ve Güvenlik Kon-seyi’nde Sovyetler Birliği’nin yerine temsil yetkisi verildi.
c. Rusya’nın, Birleşmiş Milletler’de Beyaz Rusya ve Ukrayna dışındaki diğer BDT üyesi ülkelerin çıkarlarını savunması yetkisi kabul edildi.
d. Toplantıda BDT’nin Kurumlarının oluşturulması ile ilgili bir protokol hazırlandı ve toplantı sonunda da “Alma-Ata Deklarasyonu” yayınlandı.
Atma – Ata Deklarasyonu’nda Açıklanan Konular
a. Bağımsız Devletler Topluluğu’nun, ortak bir siyasi ve ekonomik alana sahip olduğu,
b. Uluslararası barışın korunması sorumluluğunu üstlendiği,
c. Üye cumhuriyetlerin birbirlerinin toprak bütünlüğüne saygı gösterecekleri ve mevcut Cumhuriyet sınırlarının değişmeyeceği,
d. Cumhuriyetlerin egemenliği ilkesinin korunacağı ve birbirleriyle eşit statüye sahip olacakları,
e. Topluluğun barış, özgürlük ve insan haklarına saygılı olacağı,
f. Uluslararası hukuka saygı gösterilebileceği ve Sovyetler Birliği‘nin taahhüt ettiği uluslararası yükümlülüklerin gereğinin yerine getirileceği.
g- Bağımsız Devletler Topluluğu’nun uluslararası hükmi şahsiyeti (tüzek kişiliği) bulunmadığı, Deklarasyonda açıklanmıştır.
Ayrıca, zirvede kabul edilen bir protokol ile de BDT’nin kendi iç bünyesindeki yeniden yapılanmanın esasları belirlendi ve açıklandı. Buna göre de; üyeler arasında koordinasyonu sağlamak için kuruluşun en üst siyasi organı olarak topluluğa üye cumhuriyetlerin devlet başkanlarından oluşan “Devlet Başkanları Konseyi” kuruldu. Ayrıca, hükümet başkanları düzeyinde de bir konsey oluşturuldu. Devlet Başkanları Konseyi’nin 31 Aralık 1991’de toplanarak Sovyetler Birliği’ne ait tüm kurumların varlığına son verilmesi ve bunun yerine yeni kurumların oluşuturulmasının görüşülmesine karar verildi.
Alma-Ata Zirvesi ile Sovyetler Birliği’ni oluşturan 15 Cumhuriyet, 21 Aralık 1991’de Sovyetler Birliği’ne fiilen son vermiş oldu. Bunlardan 11 Cumhuriyet, her cumhuriyetin bağımsızlığı ve eşitliği ilkesi saklı kalmak kaydıyla aralarında yeni bir yapılanma yoluna gittiler. Nitekim, bu tarihlerde Gorbaçov’u da devreden çıkarmayı başaran Rusya Federasyonu Başkan Boris Yeltsin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin daimi beş üyesinden dördünün devlet başkanlarına bir yazı göndererek, Konsey’de Sovyetler Birliği’ne ait olan görevin ve yerin Rusya Federasyonu’na verilmesini istedi. Bu istek üzerine 22 Aralık 1991 günü, Sovyetler Birliği temsilcisi son defa olarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu ve Güvenlik Konseyi toplantılarına katılarak, bu tarihten itibaren yerini Rusya Federasyonu temsilcisine bıraktı.
