Osmanlı İmparatorluğunun temel taşı olarak kabul edilen ordusunun örgüt biçimi ve bölümleri ile ilgili olarak genel bilgilerin verildiği sayfamız.
Osmanlı Ordusu İle İlgili Bilgi
Osmanlı Devlet teşkilatı içerisinde askeri teşkilatın önemli bir yeri vardır. Askeri sınıf devlet içinde hükümdarın belirlenmesinde ve hatta tahttan indirilmesinde önemli bir güce sahiptir.
Bu bakımdan Osmanlı Devleti’nin bir askeri devlet olduğunu söyleyebiliriz.
Devletin kurucusu olan Osman Gazi ve babası Ertuğrul Gazi zamanında düzenli birlikler yerine gönüllü birlikler oluşturulmuştur.
Savaşa gücü yetenler savaş zamanı silah altına alınırlar, barış zamanı ise gündelik işlerle meşgul olurlardı.
Ancak Orhan Gazi döneminde sınırların genişlemesi üzerine ve kardeşi Alaaddin Bey’in tavsiyesiyle ilk kez atlı ve yaya olmak üzere düzenli birlikler oluşturuldu.
Devletin büyümesi, sınırların genişlemesi ve Rumeli’deki fetihler gibi ortaya çıkan gelişmeler sonucunda bu birlikler de ihtiyacı karşılamada yetersiz kaldılar.
I. Murat döneminde Kara Rüstem Paşa’nın tavsiyesi üzerine Çandarlı Halil Paşa’nın çalışmaları sonucu yeni asker anlamına gelen yeniçeri ocağı kuruldu. Bu ocağa alınan askerler devşirme kökenlidir. Rumeli’de yapılan fetihler sonucu elde edilen esirler içerisinden seçilen Hrıstiyan çocuklarıdır. Önce Türk ailesine verilerek Müslüman ve Türk kültürü kazandırıldıktan sonra özel yetiştirmek için saraya veya orduya alınırlardı.
Kapıkulu askerlerinin önemli bir kısmını oluşturan Yeniçeriler savaşta ve barışta hükümdarın yanından ayrılmazlardı. Bir nevi hükümdarın muhafız kuvvetleriydi. Sayıları gün geçtikçe artan bu askerler barış döneminde İstanbul’un asayişinden sorumluydu.
Osmanlı askeri teşkilatı genel olarak Selçukluların askeri teşkilatına benzerdi. Aşağıdaki şemada Osmanlı askeri teşkilatı verilmiştir.
1. Eyalet Askerleri
a. Tımarlı Sipahiler: Osmanlı Devleti’nin asıl askeri gücünü oluşturup, merkeze bağlı eyaletlerde dirlik (tımar) sahiplerinin besledikleri askerlerden oluşurlardı. Tımarlı sipahiler barışta bulundukları yerin güvenliğini sağlar, savaş sırasında bağlı oldukları beylerbeyi ya da sancak beyi ile savaşa katılırlardı. Osmanlı ordusunun en kalabalık kısmı olup, Türklerden oluşurdu.
Bu sistemle devlet; masrafsız hazır bir ordu oluşturmuş, merkezi otoriteyi güçlendirmiş ve üretimde sürekliliği sağlamıştır.
b. Akıncılar: Sınır boylarında bulunan akıncılar; sınır güvenliğini sağlamak, düşmana akınlar yanarak korku salmak ve arazi keşfi ile orduya ön bilgi toplamak gibi görevleri vardı. Hafif atlı birliklerdir.
c. Azaplar: Anadolu’daki bekar ve gönüllü Türklerden oluşurdu. Görevleri yeniçerilerin önünde yer alarak düşmana ilk hücumu yapmak ve yeniçerilerin manevra yapmalarını sağlamaktı.
2. Kapıkulu Askerleri
Hükümdarın en seçkin birlikleridir. Merkezde konuşlanarak hükümdar ve sarayın güvenliğini sağlıyorlardı. Üç ayda bir ulufe adı altında maaş alırlardı.
a. Kapıkulu Piyadeleri
Acemioğlanlar Ocağı: Devşirme Kanunu’na göre toplanan Hristiyan çocukları bu ocakta eğitilir, belli bir seviyeye geldikten sonra yeteneklerine göre diğer ocaklara dağıtılırlardı.
Yeniçeriler: Kapıkulu askerlerinin en seçkin birlikleridir. Yeniçeriler savaşta padişahın otağının önünde bulunurlardı. Barış zamanında İstanbul’un güvenliğini sağlarlardı.
Cebeciler: Silahların bakım ve onarımını yapan birliklerdir.
Topçular: I. Murat döneminde kuruldu. Savaşlarda top silahını hazırlayıp, kullanan sınıftır.
Top Arabacılar: Sefer zamanı topları savaş bölgesine taşıyan birliklerdir.
Lağımcılar: Kuşatma sırasında tünel kazıp kale duvarlarını çökerten gruptur.
b. Kapıkulu Süvarileri
Atlı birliklerdir. Savaşta hükümdarı, sancağı ve ordunun ağırlığını koruyan birliklerdir. Sipah, silahtar, sağ garipler, sol garipler, sağ ulufeciler, sol ulufeciler şeklinde sınıflandırılırlar.
3. Yardımcı Kuvvetler
Savaş zamanı ihtiyaç duyulursa bağlı beylik ve krallıklardan (Eflak, Boğdan, Erdel, Kırım vb.) alınan kuvvetlerdir.
Donanma (Deniz Kuvvetleri)
Donanma komutanına Kaptan-ı Derya, askerlere ise levent adı verilirdi.
Osmanlı Devleti’nde ilk donanma faaliyetleri Orhan Bey döneminde Karesioğulları Beyliği’nin alınmasıyla başladı. Fatih ve Kanuni dönemlerinde donanmaya önem verilerek Osmanlı Devleti denizlerde en güçlü dönemini yaşadı.
Ancak devletin son dönemlerinde uzun kuşatmalar (Girit) ve Avrupalı devletlerin deniz baskınları sonucu (Çeşme, Navarin, Sinap baskınları) donanma zayıfladı.
Kaynak – 2
Osmanlı Ordusunun Örgütü ve Bölümleri
Osmanlı İmparatorluğu, askerlik temellerine dayanan bir devletti. Bunun için imparatorluğun en önemli kurumu ordusu idi.
Duraklama ve gerileme devirlerinde Osmanlı ordusu eski değerini tamamen kaybetmiş, düzensiz ve disiplinsiz bir hale gelmişti.
Osmanlı ordusu başlıca iki bölüme ayrılırdı:
1) Kapıkulu Askerleri.
2) Eyalet Askerleri (Buna tımarlı sipahisi de denirdi).
1) Kapıkulu Askerleri
— Bunlar devletten maaş alırlar, istanbul’da ve sınırlardaki kalelerde otururlardı. Gördükleri iş bakımından başlıca iki büyük bölüme ayrılırlardı:
A) Kapıkulu Piyadeleri.
B) Kapıkulu Süvarileri.
Kapıkulu Piyadeleri ise sekiz büyük ocağa ayrılmaktaydı:
1) Yeniçeriler, 2) Acemi Oğlanlar, 3) Cebeciler, 4) Topçular, 5) Top arabacıları, 6) Humbaracılar, 7) Lağımcılar, 8) Sakalar.
Kapıkulu piyadelerinin en önemlisi Yeniçeri Ocağı idi. Acemi Oğlanlar yeniçeriliğe hazırlanan askerlere denirdi. Cebeciler, yaya askerlerinin silâhlarını onaran ve koruyan bir ocaktı. Komutanlarına Cebecibaşı denirdi.
Topçu Ocağı, top dökmek ve topçuluğa gerekli olan barutu ve başka araçları hazırlamakla uğraşırlardı. Komutanlarına Topçubaşı denirdi.
Arabacı Ocağı top arabalarını yapan ve topları taşıyan bir sınıftı.
Humbaracı Ocağı, Havan denilen toplarla humbara (kumbara) denilen gülleler atan bir sınıftı.
Lağımcılar da, teknik bir sınıftı, kale kuşatmalarında ve savunma savaşlarında, yer altından yollar kazarak lağım yaparlar, fitil döşeyerek surları ve kaleleri yıkarlardı.
Sakalar ise Kapıkulu askerlerinin sularını taşırlardı.
